Qua gần một năm là chủ nhân Nhà Trắng, Tổng thống Joe Biden cho thấy có sự thay đổi đáng kể về chính sách đối ngoại để nước Mỹ không còn “biệt lập” với cộng đồng quốc tế, nhất là các đồng minh chiến lược. Trong đó, nổi lên những sự kiện đáng chú ý sau đây:
Một là, Mỹ tái khẳng định quan hệ đối tác vững mạnh với Liên Hợp Quốc (LHQ). Chẳng hạn, tại cuộc gặp giữa Tổng thống Biden với Tổng Thư ký LHQ Antonia Guterres ngày 21-9, Nhà Trắng ra thông cáo cho hay: “Tổng thống Mỹ Biden tái khẳng định những thách thức toàn cầu phức tạp chỉ có thể được giải quyết bằng các giải pháp toàn cầu thực sự, một cách tiếp cận được phản ánh trong tầm nhìn của Tổng thống về việc xây dựng trở lại tốt hơn và ông nhấn mạnh vai trò duy nhất của LHQ trong việc mang lại sự thịnh vượng, hòa bình và an ninh cho tất cả mọi người”.
Với mục tiêu đó, Mỹ đã thúc đẩy nhanh chóng tiến trình quay trở lại nhiều tổ chức của LHQ như: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hội đồng Nhân quyền… Còn tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP26) đang diễn ra ở Glasgow, Scotland (Vương quốc Anh), Tổng thống Biden bình luận đối với quyết định của người tiền nhiệm Donald Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu: “Tôi nghĩ mình không nên đưa ra lời xin lỗi nhưng thực sự tôi phải xin lỗi cho thực tế rằng Mỹ - dưới thời chính quyền trước - đã rời Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. Cuộc gặp của chúng ta tại Glasgow hôm nay không phải kết thúc một hành trình, đây mới chỉ là vạch xuất phát. Chúng ta có các công cụ lẫn tài nguyên. Tôi nghĩ chúng ta cần phải đưa ra những lựa chọn”.
Hai là, Mỹ quay trở lại hợp tác chặt chẽ với các đồng minh để giải quyết các bất đồng song phương trước đây, hay những thách thức đang trổi dậy ở nhiều khu vực, nhất là Trung Đông, Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương… Vì thế, Mỹ chủ trương cùng các đồng minh châu Âu theo đuổi giải pháp ngoại giao về hạt nhân Iran để cứu vãn thỏa thuận hạt nhân mà Tehran đã ký với nhóm cường quốc P5+1 (Mỹ, Pháp, Nga, Anh, Trung Quốc và Đức) năm 2015, còn gọi là Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA).
Mặt khác, nhiều chính sách kinh tế mang nguyên tắc “nước Mỹ trước tiên” gây bất đồng sâu sắc giữa hai bờ Đại Tây Dương thì nay đã được thay đổi một cách đáng kể. Trong đó, phải nói đến việc Mỹ tháo bỏ các “rào cản” để mở đường cho Nga và Đức hoàn thành đường ống dẫn khí “Dòng chảy Phương Bắc 2”. Ngày 30-10 vừa qua, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) cũng đạt được thỏa thuận trong tranh chấp về thuế của Mỹ đánh vào thép và nhôm nhập khẩu từ EU. Mức thuế này được chính phủ của ông Trump đưa ra vào năm 2018.
Trả lời phỏng vấn của CNN, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan tiết lộ: “Tổng thống Biden về cơ bản đã đi theo một hướng khác với các chính sách của cựu Tổng thống Trump và công khai từ bỏ nguyên tắc “nước Mỹ trước tiên”. Thực tế, ông Biden cho rằng nguyên tắc “nước Mỹ trước tiên” đã đặt nước Mỹ ở cuối cùng”. Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ còn nói thêm, nguyên tắc của Tổng thống Biden trong chính sách đối ngoại là “ngoại giao đa phương” và tính đến lợi ích của các đồng minh.
Trái ngược với ý tưởng về cách tiếp cận theo chủ nghĩa “biệt lập” của ông Trump dựa trên lợi ích quốc gia và không can thiệp vào các quá trình chung toàn thế giới, ông Sullivan nhắc lại việc Tổng thống Biden đã thành công trong việc giải quyết cuộc tranh chấp kéo dài 17 năm giữa Boeing và Airbus, tạo ra bối cảnh cho sự hợp tác trong tương lai giữa Mỹ và EU nhằm đối đầu với những thách thức mới nổi lên tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương…
Những diễn biến trên cho thấy, đường lối đối ngoại mới cho nước Mỹ giai đoạn 2021-2025 dựa trên phương châm “Nước Mỹ đã sẵn sàng trở lại, sẵn sàng dẫn dắt trật tự thế giới” và “sẵn sàng tìm lại linh hồn cho nước Mỹ” mà ông Biden đề ra đang được thể hiện ngày càng rõ nét. Đường lối này được dự báo sẽ có nhiều khác biệt so với chính sách đối ngoại “biệt lập” mà chính phủ tiền nhiệm áp dụng trong giai đoạn 2017-2020. Đồng thời, đây được coi là sự trở lại của nền tảng ngoại giao đa phương truyền thống mà Mỹ từng áp dụng trong giai đoạn 1945-2016.
TUYẾT MINH
