Israel - Iran đang đến lằn ranh đối đầu?

Ngày 1-4, Chính quyền Iran tuyên bố sẽ đáp trả tương xứng sau khi các máy bay chiến đấu của Israel phá hủy tòa lãnh sự nước này ở thủ đô Damascus (Syria). Vụ không kích làm ít nhất 13 người chết, trong đó có chuẩn tướng thuộc lực lượng al-Quds, đơn vị tinh nhuệ thuộc Lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC).

Lực lượng khẩn cấp tại hiện trường trận không kích của Israel tại thủ đô Damascus (Syria) vào ngày 1-4. Ảnh: AP

Iran xác nhận Israel đã sát hại một trong những chỉ huy cấp cao nhất của họ tại Damascus. Đây là vụ sát hại ở cấp độ cao nhất xảy ra với một lãnh đạo quân đội của Cộng hòa Hồi giáo kể từ khi chiến sự nổ ra tại Gaza.

Tổn thất lớn với IRGC

Truyền thông nhà nước Iran cho biết, Chuẩn tướng Mohammed Reza Zahedi và cấp phó của ông, Tướng Haji Rahimi, cùng 5 quân nhân kỳ cựu khác của IRGC, thiệt mạng trong vụ không kích của Israel nhằm vào một tòa nhà ở Damascus. Theo NPR, Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc cho biết, các máy bay chiến đấu F-35 của Israel đã phóng 6 quả tên lửa vào tòa nhà này.

Theo giới quan sát, việc chuẩn tướng Mohammed Reza Zahedi thiệt mạng là tổn thất lớn với Iran. Ông là người đóng vai trò liên lạc chính giữa Iran với nhóm vũ trang Hezbollah tại Lebanon - lực lượng vẫn luôn chiến đấu chống lại Israel dọc theo biên giới Lebanon - Israel. Theo truyền thông Iran, ông Zahedi trong độ tuổi 60, từng là chỉ huy của lực lượng Iran trong cuộc chiến Iran - Iraq vào thập niên 1980. Ông cũng là thành viên chính điều phối cung cấp tên lửa do Iran sản xuất cho Hezbollah. Ông đã bị Mỹ đưa vào danh sách trừng phạt từ năm 2010. Được biết, sau này ông cũng từng là chỉ huy của lực lượng bộ binh và lực lượng không quân của IRGC, vậy nên có thể nói vai trò của ông là rất đáng kể đối với Iran.

Người phát ngôn Bộ ngoại giao Iran, ông Nasser Kanaani, cho rằng, cuộc tấn công nhắm vào khu vực lãnh sự quán của Iran là sự vi phạm nghiêm trọng các công ước quốc tế về việc bảo vệ các phái bộ ngoại giao. Ông Kanaani tuyên bố, Iran sẽ có những biện pháp đáp trả tương xứng đối với vụ tấn công vừa qua.

Bài kiểm tra với Iran

Thông thường Israel vẫn không đưa ra các tuyên bố về những cuộc không kích chống lại Iran, và tới nay họ vẫn chưa bình luận gì về vụ việc ở Damascus. Tuy nhiên, Israel cho biết, nhiều trụ sở đại sứ quán của họ đã được đặt ở trạng thái cảnh báo cao.

Kể từ khi nổ ra xung đột ở Dải Gaza, Israel đã tăng cường không kích nhắm vào những mục tiêu của Iran và cả Hezbollah ở Syria, nhưng lần này là vụ việc nghiêm trọng nhất. Do đó, với biến cố ở tòa nhà lãnh sự Iran, nhiều quốc gia lo ngại xung đột ở Gaza có thể lan rộng và trở thành lò lửa chiến sự có quy mô lớn hơn nhiều.

Thực tế, việc Iran có thể bị kéo vào xung đột ở Gaza một cách trực tiếp đã là mối lo ngại dấy lên từ lâu. Dù vậy tới nay, vai trò của Iran trong xung đột đó vẫn chỉ là gián tiếp. Ngay khi xung đột mới nổ ra ngày 7-10-2023 ở Gaza, Iran tuyên bố họ đã không biết trước về cuộc tấn công của Hamas.

Dù Iran theo đạo Hồi dòng Shia còn Hamas là Hồi giáo dòng Sunni, song giữa hai bên có quan hệ rất thân thiết. Tuy nhiên, nhóm chiến binh liên kết có sức mạnh đáng gờm nhất của Iran lại là lực lượng Hezbollah ở Lebanon. Lực lượng này liên tục chiến đấu dọc theo biên giới giữa Lebanon với Israel kể từ khi bùng nổ xung đột ở Gaza. Tới nay, họ vẫn tỏ ra miễn cưỡng trong việc phát động cuộc chiến toàn diện với Israel. Tuy nhiên, theo giới quan sát, rất có thể trong những ngày tới, các cuộc tấn công tăng cường của Hezbollah sẽ là lựa chọn đáp trả Israel của Iran.

Vụ chuẩn tướng Iran bị sát hại được nhìn nhận như “bài kiểm tra” về lựa chọn ứng xử với xung đột tại Gaza của Iran. Nó sẽ cho thấy họ quyết định mức độ phản ứng như thế nào với Israel trong khi vẫn đang muốn tránh khỏi tình huống bị kéo vào một xung đột toàn diện với quốc gia Do Thái.

Hậu quả lâu dài của vụ việc có thể nằm ở chỗ Iran nhìn nhận vụ tấn công tại tòa lãnh sự quán ở Damascus như vụ tấn công nhằm vào lãnh thổ của Iran, và điều đó sẽ là chỉ dấu của sự leo thang. Iran chắc chắn sẽ theo dõi sát phản ứng của Mỹ với vụ việc và tìm hiểu dấu hiệu nào cho thấy Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chấp thuận vụ tấn công hay ông ấy được thông báo khi nó bắt đầu hay không. Dù Mỹ đã liệt al-Quds vào danh sách các nhóm khủng bố, nhưng giới quan chức ngoại giao Mỹ luôn nỗ lực để ngăn không cho xung đột tại Gaza leo thang thành xung đột lớn hơn trực tiếp giữa Iran và Israel.

TRẦN ĐẮC LUÂN