AstraZeneca: "Chiến thắng khoa học" đối mặt kiện tụng

Lần đầu tiên AstraZeneca thừa nhận vắc-xin ngừa Covid-19 của họ có thể gây tác dụng phụ hiếm gặp. Sự thừa nhận này có thể dẫn tới việc hãng dược lớn sẽ phải chi trả nhiều triệu USD cho những khoản bồi thường pháp lý.

Bên trong Công ty Oxford Biomedica, nơi sản xuất vắc-xin Covid-19 của AstraZeneca, có trụ sở tại Anh. Ảnh: John Lawrence

AstraZeneca đang đối mặt với vụ kiện tập thể liên quan tới cáo buộc cho rằng vắc xin ngừa Covid-19 của họ (do Đại học Oxford phát triển) gây ra tử vong hoặc các di chứng sức khỏe nặng nề trong số hàng chục trường hợp đã tiêm.

Tạo huyết khối và giảm tiểu cầu

Trong những ngày qua, truyền thông quốc tế cho biết, trong tài liệu pháp lý của AstraZeneca nộp lên Tòa cấp cao tại Anh vào tháng 2-2024, hãng thừa nhận vắc-xin ngừa Covid-19 của họ có thể - trong một số rất ít các trường hợp - gây ra TTS”. TTS (Thrombosis with Thrombocytopenia Syndrome) là huyết khối với hội chứng giảm tiểu cầu. Tình trạng này còn được gọi là giảm tiểu cầu miễn dịch tiền huyết khối do vắc-xin (VIPIT) hoặc giảm tiểu cầu miễn dịch do vắc-xin gây ra (VITT). Đặc trưng của tình trạng này là sự hình thành huyết khối (cục máu đông) kết hợp với giảm tiểu cầu (số lượng tiểu cầu thấp) với các triệu chứng thường xuất hiện trong 4-42 ngày sau khi tiêm.

Theo Telegraph, tới nay đã có 51 vụ việc liên quan vắc-xin ngừa Covid-19 của AstraZeneca được nộp lên Tòa án cấp cao tại Anh, trong đó nạn nhân hoặc thân nhân của những người đã chết yêu cầu tòa buộc AstraZeneca bồi thường với tổng giá trị lên tới khoảng 100 triệu bảng Anh. 

Sự thừa nhận của AstraZeneca về tác dụng phụ của vắc-xin này được đưa ra trong phản biện pháp lý liên quan tới vụ kiện của ông Scott, sau loạt tranh cãi căng thẳng kéo dài. Ông Scott tiêm vắc xin của AstraZeneca vào ngày 23-4-2021 và theo các luật sư đại diện, ông mắc những di chứng sức khỏe nặng nề là hậu quả của chứng VITT. Tuy nhiên trước đó, tháng 5-2023, trong thư gửi các luật sư đại diện cho ông Scott, AstraZeneca bác bỏ việc vắc-xin của họ gây tình trạng này.

Nếu AstraZeneca thừa nhận vắc-xin của họ gây ra các di chứng bệnh tật nghiêm trọng hoặc tử vong trong các vụ kiện pháp lý cụ thể, họ phải bồi thường. Chính phủ Anh cam kết hỗ trợ chi trả khoản thanh toán pháp lý của AstraZeneca. Theo luật sư của bên nguyên đơn, vắc-xin của AstraZeneca “bị lỗi” và hiệu quả của nó được “thổi phồng quá mức”, tuy nhiên hãng dược kiên quyết bác bỏ điều đó.

Chứng cứ ngày càng nhiều

Giới khoa học lần đầu phát hiện mối liên hệ giữa vắc-xin ngừa Covid-19 với một loại bệnh mới là giảm tiểu cầu miễn dịch do vắc-xin gây ra (VITT) từ tháng 3-2021, ngay sau khi loại vắc-xin này được triển khai rộng rãi.

Các luật sư đại diện cho nguyên đơn cho rằng, VITT chính là bệnh nhỏ hơn nằm trong nhóm hội chứng lớn hơn là TTS nhưng AstraZeneca tỏ ý không công nhận thuật ngữ đó. Chính phủ Anh cho tới nay vẫn bảo vệ AstraZeneca khi cho rằng họ không vi phạm pháp luật song vẫn từ chối có động thái can thiệp.

Bà Kate Scott, vợ ông Scott, nói với Telegraph: “Thế giới y khoa thừa nhận trong thời gian dài là VITT do vắc-xin gây ra. Chỉ còn AstraZeneca vẫn thắc mắc không biết tình trạng của Scott có phải do mũi tiêm đó gây ra hay không. Phải mất ba năm để họ thừa nhận điều này. Đó là tiến bộ nhưng chúng tôi muốn thấy hành động nhiều hơn nữa từ họ và chính phủ”. Theo Telegraph, bà Sarah Moore, đối tác tại hãng luật Leigh Day, người đại diện cho bên khởi kiện, bình luận: “Phải mất một năm để AstraZeneca chính thức thừa nhận vắc-xin của họ có thể gây ra cục máu đông, trong khi thực tế này đã được cộng đồng y khoa thừa nhận rộng rãi kể từ cuối năm 2021”.

Về phần mình, trong thông cáo mới nhất liên quan vụ việc, AstraZeneca vẫn khẳng định vắc-xin của họ tiếp tục được chứng minh có mức độ an toàn chấp nhận được và các nhà quản lý toàn thế giới vẫn liên tục khẳng định lợi ích của vắc-xin lớn hơn nguy cơ gặp phải những tác dụng phụ tiềm ẩn đặc biệt hiếm của chúng. Hãng này cũng chỉ ra trong thông tin sản phẩm liên quan tới vắc-xin ngừa Covid-19 được cập nhật vào tháng 4-2021 (với sự phê chuẩn của cơ quan quản lý Anh) nêu rõ: “Khả năng vắc-xin AstraZeneca-Oxford có thể - trong rất hiếm các trường hợp - gây ra hội chứng TTS”.

Các nghiên cứu độc lập cũng chỉ ra vắc-xin của AstraZeneca có hiệu quả kỳ diệu trong ngăn chặn đại dịch, giúp cứu sống hơn 6 triệu người toàn cầu trong năm đầu tiên triển khai chích ngừa. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định vắc-xin này an toàn và có hiệu quả cho tất cả những người từ 18 tuổi trở lên, trong khi tác dụng phụ làm phát sinh vụ kiện pháp lý là rất hiếm khi xảy ra. Dù vậy, loại vắc xin từng được ca ngợi là “chiến thắng của ngành khoa học Anh” hiện không còn được dùng ở nước này.

Theo Cơ quan Quản lý thuốc và các sản phẩm chăm sóc sức khoẻ (MHRA) của Anh, ít nhất 81 trường hợp tử vong tại Anh bị nghi ngờ có liên quan tới tác dụng phụ của vắc-xin gây ra huyết khối và giảm tiểu cầu. Về tổng thể, gần 1/5 những người bị tình trạng như vậy đã chết.

Chính phủ Anh đã triển khai chương trình bồi thường cho những người bị ảnh hưởng vì vắc-xin ngừa Covid-19, song các nạn nhân cho rằng, mức thanh toán một lần với 120.000 bảng Anh là không thỏa đáng. Trong số 163 khoản chi trả theo chương trình này tính tới tháng 2 năm nay, có ít nhất 158 trường hợp nhận bồi thường là những người đã tiêm vắc-xin của AstraZeneca.

TRẦN ĐẮC LUÂN