Đông Timor hay Timor-Leste?

* Trực tiếp bình luận trận bán kết 2 giải U23 Đông Nam Á diễn ra lúc 19 giờ 30 ngày 24-2-2022 trên sân vận động Morodok Techo (Campuchia) giữa U23 Việt Nam và U23 Timor-Leste, các bình luận luận viên lúc thì gọi Đông Timor, khi thì gọi Timor-Leste. Tên gọi chính thức và quá trình tham gia các giải đấu thể thao của quốc gia non trẻ nhất Đông Nam Á này là gì? (Trương Quang Bình, quận Liên Chiểu, Đà Nẵng)

- Theo Cổng thông tin Bộ Ngoại giao, Đông Timor (hay Timor-Leste) có tên đầy đủ là Cộng hòa Dân chủ Đông Timor, nằm ở Đông Nam Á, có diện tích hơn 15.000km², bao gồm phần đông bắc và một phần phía tây của đảo Timor cùng hai đảo phụ cận là Atauro và Jaco. Phía tây của đảo Timor là lãnh thổ của Indonesia. Phía đông và bắc của Đông Timor gần với các đảo thuộc Indonesia, phía nam gần với Úc và được ngăn cách bởi biển Timor.

Đông Timor có thủ đô là Dili, đây là cảng chính, trung tâm hành chính - kinh tế và là thành phố lớn nhất đất nước. Dù là thủ đô của quốc gia non trẻ, xa xôi và dân cư thưa thớt, nhưng thành phố Dili của Đông Timor là đô thị sầm uất, năng động. Quốc gia này giành được độc lập hoàn toàn vào năm 2002.

Đông Timor có khoảng 16 ngôn ngữ bản địa, trong đó có 4 thứ tiếng được nhiều người sử dụng nhất là Tetum, Galole, Mambae và Kemak. Ngoài ra, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Indonesia, tiếng Anh cũng được sử dụng. Hai ngôn ngữ chính thức của Đông Timor là tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tetum (một ngôn ngữ thuộc nhóm Mã Lai - Đa Đảo).

Theo Wikipedia, Đông Timor cũng được gọi là Timor-Leste (theo tiếng Bồ Đào Nha). Các tên chính thức theo hiến pháp gồm República Democrática de Timor-Leste trong tiếng Bồ Đào Nha hầu như được sử dụng trong toàn đất nước, Repúblika Demokrátika Timór Lorosa’e trong tiếng Tetum ít khi được sử dụng và không phải là tiêu chuẩn trong nhiều phương ngữ Tetum.

Tên “Timor” xuất phát từ chữ Timur, nghĩa là “phía Đông” trong tiếng Indonesia và tiếng Malaysia rồi trở thành Timor trong tiếng Bồ Đào Nha, dùng để gọi toàn bộ hòn đảo Timor. Tên theo tiếng Bồ Đào Nha là Timor-Leste và tên không chính thức theo tiếng Tetum là Timór Lorosa’e đôi khi được dùng trong tiếng Anh. Liên Hợp Quốc chính thức gọi là Timor-Leste trong tiếng Anh. Lorosa’e (“phía đông” trong tiếng Tetum) nghĩa văn chương là “mặt trời mọc”.

Sau khi giành độc lập, chính phủ nước này đã yêu cầu tên chính thức trong mọi ngôn ngữ là Timor-Leste, nhưng nó vẫn chưa được chấp nhận rộng rãi trong các quốc gia nói tiếng Anh trên toàn thế giới (các nước này sử dụng tên “East Timor”). Tên tiếng Indonesia Timor Timur, viết tắt là Timtim, không được dùng nhiều, và chính phủ cùng truyền thông Indonesia hiện dùng Timor-Leste.

Đông Timor đã gia nhập nhiều hiệp hội thể thao quốc tế và tham gia nhiều sự kiện thể thao như: SEA Games lần thứ 22 được tổ chức tại Việt Nam năm 2003; Paralympics Games 2003 ASEAN cũng được tổ chức ở Việt Nam. Ngày 30-10-2008, Đông Timor giành được điểm quốc tế đầu tiên trong một trận đấu của FIFA với tỷ số hòa 2-2 trước Campuchia. Tại SEA Games 26 tổ chức ở Indonesia, đội tuyển U23 Đông Timor gây bất ngờ khi lần lượt đánh bại hai đối thủ là U23 Brunei và U23 Philippines. Đây là những chiến thắng đầu tiên của U23 Đông Timor tại đấu trường này.

Trong trận bán kết 2 giải U23 Đông Nam Á diễn ra lúc 19 giờ 30 ngày 24-2-2022 trên sân vận động Morodok Techo (Campuchia) giữa U23 Việt Nam và U23 Timor-Leste nói trên, U23 Việt Nam đã vượt qua U23 Timor-Leste sau 120 phút thi đấu với tỷ số 5-3 bằng loạt đá luân lưu.

ĐNCT