Vì sao rượu rum Cuba trở thành di sản văn hóa thế giới?

Tháng 9 năm ngoái, nghề sản xuất rượu rum Cuba trở thành nghề truyền thống nấu rượu đầu tiên được tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể nhân loại.

Ông Cesar Marti, bậc thầy rượu rum của Cuba đứng giữa hàng trăm thùng rượu tại nhà máy của mình ở miền trung Cuba. Ảnh: AFP

Rượu rum Cuba có gì đặc biệt, vì sao cơ quan văn hóa của Liên Hợp Quốc lại vinh danh nghề truyền thống này? Để trả lời những câu hỏi đó, cũng như tìm hiểu và khám phá “bí mật” giúp quốc gia này có thể gìn giữ, phát huy danh tiếng của một nghề truyền thống có tuổi đời cả trăm năm, có lẽ tốt nhất nên lắng nghe chia sẻ của chính những người trong cuộc: các bậc thầy về rượu rum Cuba. Một trong số đó là ông Cesar Marti.

Tự hào với nghề truyền thống

Chia sẻ với hãng tin AFP những ngày cuối tháng 3 vừa qua, ông Cesar Marti kể rằng, ngay cả khi đã sống với nghề làm rượu suốt 20 năm qua nhưng cảm xúc vui sướng khi mỗi sáng bước vào nhà máy rượu tại Santo Domingo, Cuba với ông vẫn vẹn nguyên như thuở ban đầu. Đó là khi ông được đắm mình trong một mùi hương đặc biệt, quyện lẫn mùi đường, hương liệu, mùi trái cây chín và men rượu trong hầm ủ. Ở đây, những thùng gỗ sồi xếp chồng lên nhau cao tới nóc, tuổi rượu tăng theo năm tháng, không ít trong số chúng đã ở đó suốt 7 thập kỷ. Những mùi hương độc đáo này luôn làm ông Marti phấn chấn. Ông chưa bao giờ thấy mệt mỏi trong khi làm việc tại nhà máy thuộc miền trung Cuba, cách thủ đô Havana khoảng 270km về phía đông nam này.

Năm nay 46 tuổi, ông Marti là một trong số rất ít những nghệ nhân bậc thầy về rượu rum còn lại đang góp phần gìn giữ một nghề truyền thống đã được phát triển đến mức điêu luyện từ thế kỷ 19.

Rượu rum của Cuba được làm hoàn toàn từ mật rỉ đường, một phụ phẩm tạo ra trong quá trình tinh luyện đường mía. Sau khi được lên men một thời gian ngắn và chưng cất gián đoạn, người ta thu được loại rượu rum “có một không hai” với hương vị ngọt ngào và nổi tiếng nhất của quốc đảo vùng Carbibe.

Từ đó tới nay, các nghệ nhân bậc thầy về rượu rum Cuba chính là những người đã chung tay bảo tồn truyền thống này. Họ là những người “lựa chọn mật rỉ đường, tạo ra những loại rượu ngon nhất, bảo đảm về cách pha chế cũng như tuổi rượu”, ông Mari, nhấn mạnh sản xuất rượu rum là việc “cực kỳ khó”.
Ngày nay Cuba có hai bậc thầy về rượu rum hạng nhất - những người có nhiều kinh nghiệm nhất, và 7 bậc thầy rượu rum, gồm 2 phụ nữ và 5 “người học việc” đang làm việc tại Cuba. Tất cả đều được tuyển chọn vô cùng khắt khe.

Trước khi nhận được tôn vinh là bậc thầy rượu rum, ông Marti mất 9 năm để làm một “người học việc”. Sau 12 năm làm việc và hoàn thành luận văn khoa học, ông trở thành “bậc thầy rượu rum hạng nhất” trẻ tuổi nhất của Cuba. Tài năng của ông vang xa tới mức thương hiệu thời trang xa xỉ Louis Vuitton Moet Hennessy (LVMH) của Pháp đã đặt ông làm riêng cho họ một loại rượu rum Cuba độc quyền để bán tại châu Âu.

“Say” với rượu truyền thống

Giờ đây tới lượt ông Marti cũng đã có một “truyền nhân” của mình, đó là ông Mitehel Niebla, 42 tuổi, người từng đảm nhiệm nhiều vị trí khác nhau trong nhà máy rượu của ông Marti.

Bậc thầy rượu rum hạng nhất phát hiện vị “truyền nhân” này không chỉ có cái mũi thật nhạy, mà còn có một sự gắn bó đặc biệt với nghề truyền thống. “Tôi bắt đầu hiểu ra điều đó (nghề làm rượu rum - PV) quan trọng như thế nào với đất nước chúng tôi, với văn hóa của chúng tôi, và điều cần thiết của việc là những người gìn giữ của một truyền thống đã được trao truyền trong suốt tám thế hệ”, ông Niebla chia sẻ về lựa chọn của mình.

Theo ông Marti, vai trò của một bậc thầy rượu rum là “thấu hiểu, với sự khiêm nhường” về các kỹ thuật, lịch sử, và sự đa dạng về hương vị của các loại rượu mà tiền nhân để lại, và “cũng phải hào phóng để những người khác có thể tiếp tục trao truyền di sản này trong tương lai. Mỗi loại rượu rum của Cuba được sản xuất ở một nhà máy và mang một nhãn hiệu riêng, nhưng tất cả đều tuân thủ quy tắc đạo đức hành nghề là làm sao vẫn phải bảo đảm tiêu chuẩn về chất lượng và sự bền vững của rượu rum Cuba.

Trong những cuộc họp định kỳ của những người trong giới, họ thảo luận với nhau về nguy cơ của biến đổi khí hậu, về việc trồng mía, các thông lệ quốc tế cũng như nhiều vấn đề khác. Tất cả những nỗ lực chăm chút đó đã được đền đáp với việc UNESCO công nhận nghề làm rượu rum truyền thống của Cuba là một di sản phi vật thể của nhân loại vào tháng 9-2022.

TRẦN ĐẮC LUÂN (theo AFP)