Nâng cao chất lượng phản biện khoa học

Phản biện khoa học mang đến sự minh bạch, đồng thời nâng cao chất lượng các đề tài nghiên cứu. Nhờ những đánh giá nghiêm túc và khách quan, nhiều đề tài, dự án nghiên cứu đã không dừng lại ở lý thuyết, mà chuyển hóa thành các dự án có lợi cho cộng đồng.

Chất lượng phản biện góp phần nâng cao tính khả thi của các đề tài nghiên cứu khoa học trong sinh viên. Ảnh: T.Y

Tranh thủ ý kiến chuyên gia

Việc nâng cao chất lượng phản biện khoa học cần chú trọng nhiều khía cạnh khác nhau. Trong đó, hội đồng phản biện phải quy tụ được những chuyên gia đầu ngành, có chuyên môn và hiểu biết xã hội nhằm bảo đảm các ý kiến đưa ra không chỉ phản ánh kiến thức, hiện trạng, mà xem xét đến tính khả thi của đề tài nghiên cứu.

Tại Đà Nẵng, hoạt động phản biện khoa học, phản biện xã hội diễn ra khá thường xuyên nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của thành phố. Mỗi năm Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Đà Nẵng (Liên hiệp hội) tổ chức rất nhiều hội thảo, hội nghị phản biện khoa học, tập trung vào các lĩnh vực quy hoạch, kiến trúc, xây dựng, kinh tế, tài nguyên môi trường và các dự án trọng điểm của thành phố...

Tại hội thảo phản biện chất lượng hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án di dời ga đường sắt Đà Nẵng do Liên hiệp hội tổ chức tháng 8-2024, các chuyên gia tập trung phân tích nhiều khía cạnh quan trọng như quy hoạch đô thị, bảo vệ môi trường và bảo đảm lợi ích của người dân.

TS. Võ Công Trí, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố nhận định, dự án di dời ga đường sắt Đà Nẵng thuộc dự án nhóm A, đi qua địa bàn các quận Thanh Khê, Liên Chiểu, huyện Hòa Vang và thực hiện từ nhiều nguồn vốn. Do đó, công tác phản biện yếu tố tiền khả thi là rất cần thiết nhằm cung cấp thêm thông tin, cơ sở khoa học để chủ đầu tư, đơn vị tư vấn hoàn thiện hồ sơ.

Hơn 20 ý kiến phản biện tại hội thảo tập trung vào các nội dung như sự cần thiết đầu tư và các điều kiện để thực hiện hiệu quả đầu tư xây dựng dự án ga đường sắt. Ngoài tính chất kỹ thuật, thiết kế, hình thức đầu tư, nguồn vốn, khả năng thu hồi vốn, các chuyên gia yêu cầu nhà đầu tư cần đặc biệt chú trọng đến nội dung di dời, tái định cư và giải quyết các vấn đề xã hội phát sinh. Trong đó, việc bảo đảm môi trường sống và quyền lợi của người dân khu vực bị ảnh hưởng là yếu tố quan trọng để tránh các hệ lụy tiêu cực trong quá trình thực hiện.

Được biết, những ý kiến phản biện từ hội thảo được Sở Giao thông vận tải thành phố tiếp thu, làm cơ sở điều chỉnh, bổ sung vào hồ sơ dự án trước khi báo cáo UBND thành phố trình cấp có thẩm quyền thẩm định phê duyệt.

Ông Bùi Hồng Trung, Giám đốc Sở cho biết, dự án di dời ga đường sắt Đà Nẵng có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, cơ sở hạ tầng và quốc phòng, an ninh thành phố. Để có cơ sở đẩy nhanh tiến độ, Sở đã nghiên cứu, xác định những hạng mục cần thiết và đề xuất phương án tách di dời ga đường sắt Đà Nẵng thành 2 dự án với quy mô phù hợp. Mong muốn tranh thủ ý kiến chuyên gia đầu ngành trước khi hoàn thiện hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, đơn vị phối hợp Liên hiệp hội tổ chức hội thảo phản biện khoa học. Theo ông Trung, những ý kiến phản biện vừa giúp đơn vị bổ sung thêm những góc nhìn khoa học, vừa góp phần tháo gỡ những vướng mắc kỹ thuật và quản lý mà dự án có thể gặp phải trong quá trình triển khai.

Minh bạch và chuyên nghiệp

Không ít ý kiến cho rằng, để phản biện khoa học thật sự phát huy vai trò trong hoạt động nghiên cứu khoa học, cần dựa trên cơ chế quản lý minh bạch, chuyên nghiệp và chấp nhận sự khác biệt trong quá trình tranh luận. Ngoài ra, cần tạo điều kiện cho các chuyên gia tham gia vào nhiều lĩnh vực khác nhau, từ quy hoạch, xây dựng, môi trường, kinh tế, văn hóa, xã hội. Điều này bảo đảm sự đa dạng góc nhìn trước các dự án lớn, phức tạp.

Cùng với đó, việc lựa chọn đội ngũ phản biện góp phần quan trọng vào kết quả cuối cùng, giảm thiểu sai sót và lấp đầy các lỗ hổng trong hoạt động nghiên cứu. PGS.TS. Võ Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng), người tham gia nhiều hội thảo khoa học liên quan lĩnh vực tài nguyên môi trường, đa dạng sinh học cho rằng, một đội ngũ phản biện chất lượng sẽ giúp người làm nghiên cứu giảm thiểu sai sót và tìm ra hướng đi khả thi.

Theo TS. Minh, tính minh bạch và chuyên nghiệp trong quy trình phản biện là yếu tố không thể thiếu nhằm bảo đảm chất lượng mỗi dự án. Đội ngũ phản biện cần làm việc với tinh thần cởi mở và sẵn sàng thảo luận. Ngoài ra, để nâng cao chất lượng phản biện khoa học, không thể thiếu sự đầu tư vào hệ thống quản lý thông tin và các công cụ hỗ trợ cho quá trình đánh giá. Trong đó, các phần mềm quản lý phản biện hiện đại sẽ giúp việc trao đổi, góp ý dễ dàng hơn, đồng thời bảo đảm rằng không có ý kiến quan trọng nào bị bỏ qua.

Là đơn vị thường xuyên tổ chức hội đồng phản biện nhằm đóng góp ý kiến cho các đề tài nghiên cứu khoa học, Đại học Đà Nẵng không ngừng nâng cao chất lượng phản biện của các chuyên gia. PGS.TS. Nguyễn Ngọc Vũ, Giám đốc Đại học Đà Nẵng, nhấn mạnh việc phản biện đóng vai trò định hướng, giúp các nhà nghiên cứu điều chỉnh, hoàn thiện đề tài phù hợp yêu cầu thực tế. Đặc biệt, các lĩnh vực quy hoạch, môi trường, công nghệ và giáo dục đã trở thành nội dung trọng tâm trong các buổi phản biện gần đây.

Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Vũ, với chiến lược kết nối khoa học và ứng dụng thực tiễn, Đại học Đà Nẵng không chỉ hướng tới việc đào tạo các nhà nghiên cứu trẻ mà quyết tâm trở thành trung tâm phản biện uy tín, nơi các chuyên gia đầu ngành cùng chung tay nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học.

Chung quan điểm này, TS. Võ Công Trí khẳng định công tác tư vấn, phản biện, giám định xã hội là một trong ba hoạt động quan trọng của Liên hiệp hội và được UBND thành phố giao thực hiện nhiều hội thảo phản biện quan trọng.

Theo ông, thế mạnh của Liên hiệp hội là tập hợp 32 hội thành viên, 5 trung tâm trực thuộc với gần 160.000 hội viên, trong đó có gần 80 giáo sư, phó giáo sư và gần 400 tiến sĩ được đào tạo tại các cơ sở giáo dục uy tín trong và ngoài nước. Nhờ đó, chất lượng phản biện khoa học ngày càng nâng cao, đóng góp chung vào sự phát triển kinh tế, xã hội, nhất là trong bối cảnh Đà Nẵng đang phấn đấu trở thành một trong những trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu khu vực miền Trung.

TIỂU YẾN