Cuộc chiến thương mại "xanh" Mỹ - Trung chỉ vừa bắt đầu

Ngày 22-5, Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ thông báo chính sách tăng mạnh thuế đối với một loạt hàng hóa Trung Quốc có tổng kim ngạch nhập khẩu hằng năm vào Mỹ đạt 18 tỷ USD (trong đó có xe điện, pin xe điện, tấm thu điện mặt trời…) được áp dụng từ ngày 1-8.

Các container đang chờ xử lý hàng hóa tại bến cảng ở Long Beach, California (Mỹ). Ảnh: Reuters

Quyết định nói trên tiếp tục cho thấy sự thay đổi lớn trong chính sách thương mại của Mỹ những năm gần đây và sẽ dẫn tới các hệ quả có tầm ảnh hưởng rộng lớn với kinh tế thương mại toàn cầu. Nhà Trắng cho biết, đợt tăng thuế này là cần thiết để bảo vệ các ngành công nghiệp của Mỹ khỏi tình trạng cạnh tranh không bình đẳng. Tuy nhiên, tác động của chúng có thể phức tạp hơn nhiều, không chỉ với kinh tế Mỹ mà còn với kinh tế toàn cầu.

Chưa nhiều mối lo ngắn hạn

Theo thông tin chi tiết liên quan chính sách thuế quan đăng ngày 22-5 trên Federal Register, tạp chí chính thức của Chính phủ Mỹ, chính sách áp thuế mới có hiệu lực từ ngày 1-8, dù có một số mặt hàng lùi hạn áp dụng tới ngày 1-1-2025 hoặc năm 2026. Thời hạn áp dụng với từng loại hàng hóa được cho là sẽ tùy thuộc vào việc nhà nhập khẩu Mỹ cần bao nhiêu thời gian để “cắt đứt” với hàng hóa đó của Trung Quốc.

Dù vậy, khi căn cứ vào lộ trình áp dụng, có thể thấy rõ những ảnh hưởng trực tiếp và thực tế trong ngắn hạn là tương đối nhỏ, theo nhận định của Yahoo Finance. Những mặt hàng bị ảnh hưởng như kim loại, xe điện và tấm pin điện mặt trời của Trung Quốc cũng đã bị áp thuế hay các rào cản thương mại sẵn rồi nên gần như lâu nay đã không vào thị trường Mỹ. Với các mặt hàng thuốc men thì sau nhiều năm sản xuất và tích trữ hàng y tế liên quan tới Covid-19, hiện Mỹ thậm chí còn đang tồn đọng nhiều. Chính vì thế, ngay cả khi chính sách thuế mới có hiệu lực với hàng hóa y tế Trung Quốc nhập khẩu, cũng sẽ có rất ít nguy cơ xảy ra tình trạng tăng giá đột biến với thuốc men, đồ dùng y tế.

Dù trong ngắn hạn, các mức thuế quan tăng thêm của Mỹ với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc được cho là có tác động hạn chế với GDP của Mỹ, tình trạng lạm phát hay chính sách tiền tệ của họ, song bức tranh kinh tế lớn hơn có thể sẽ phức tạp hơn nhiều.

Cần tính toán về lâu dài

Quyết định tăng thuế đưa ra trong bối cảnh thị trường việc làm của Mỹ đang khá mạnh, kinh tế tăng trưởng tốt và nhu cầu tiêu dùng ổn định. Tuy nhiên nó cũng được đưa ra trong một giai đoạn mà Mỹ đang đối mặt với tỉ lệ lạm phát cao khiến Cục dự trữ liên bang (FED) trù trừ khá lâu mà vẫn chưa thể hạ được lãi suất như kỳ vọng của thị trường.

Theo thông tin mới nhất từ FED vừa được tiết lộ, gần như chắc chắn đợt giảm lãi suất được kỳ vọng vào tháng 9-2024 sẽ phải dời lại tới tháng 11-2024, khi FED có cuộc họp sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ. Nhìn vào diễn biến và lộ trình này, không ngạc nhiên khi đồng USD vẫn tiếp tục neo cao về tỷ giá trong những ngày qua và có thể cả những ngày sắp tới. Khi đồng USD còn duy trì độ mạnh như vậy, áp lực với những nước nặng gánh nợ công hoặc có mức độ lệ thuộc vào hàng nhập khẩu cao cũng sẽ gia tăng theo đó.

Giới chuyên gia kinh tế nhìn nhận động thái tăng thuế là chỉ dấu cho thấy “cuộc chiến tranh lạnh kinh tế” mở rộng phạm vi giữa Mỹ và Trung Quốc. Các mức thuế quan mới được xây dựng trên cơ sở là chương trình áp thuế quan với 300 tỷ USD hàng Trung Quốc vốn được chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump áp dụng trong các năm 2018 và 2019. Một điều chắc chắn là Trung Quốc sẽ tung đòn trả đũa, dù có thể sẽ cấu trúc các lệnh đáp trả theo cách để tránh làm phát sinh thêm những thách thức nữa cho kinh tế nội địa của họ.

Tập đoàn tư vấn Brunswick khuyến nghị giới doanh nghiệp nên chuẩn bị tâm lý ứng phó với việc đương kim Tổng thống Biden và cựu Tổng thống Trump sẽ tiếp tục thúc đẩy các lập trường chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc trong các vấn đề kinh tế ở giai đoạn trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11-2024. Trong khi ông Biden nói các biện pháp của ông sẽ tốt hơn cho người lao động Mỹ thì ông Trump nói ông Biden chỉ làm theo những gì ông ấy đã làm và cho rằng cần phải áp những mức thuế quan đó lên nhiều hàng hóa hơn nữa.

TRẦN ĐẮC LUÂN