EU quyết bảo vệ người trẻ trên nền tảng số

Ngày 16-5, Liên minh châu Âu (EU) công bố mở cuộc điều tra với công ty Meta về những quan ngại liên quan vấn đề bảo vệ trẻ em trên các nền tảng mạng xã hội Facebook, Instagram thuộc sở sữu của Meta.

EU mở cuộc điều tra mới nhắm vào Meta vì nghi ngờ thuật toán của công ty gây chứng nghiện mạng xã hội với trẻ vị thành niên. Ảnh: Irishtimes

Đây là diễn biến được cho là không bất ngờ, bởi nó diễn ra sau loạt hối thúc của công luận với chính quyền EU về vấn đề phải chất vấn Meta kể từ khi EU thực thi Đạo luật dịch vụ kỹ thuật số (DSA) từ năm ngoái. Dù vậy diễn biến này có thể là quan trọng vì cuộc điều tra có thể cho phép mở rộng các quyền hạn khác của lực lượng thực thi pháp luật EU, như tiến hành thanh tra trụ sở hoặc áp dụng biện pháp tạm thời. Nếu bị kết luận vi phạm bất cứ điều khoản nào trong DSA, Meta có thể bị phạt tới 6% tổng doanh thu toàn cầu theo năm.

Meta bị nghi ngờ vi phạm gì?

Theo AP, trong thông cáo về sự việc, Ủy ban châu Âu cho biết các hệ thống trên cả Facebook và Instagram, gồm các thuật toán, có thể “khai thác điểm yếu và thiếu kinh nghiệm của người trẻ vị thành niên và gây nghiện”. Trong buổi chia sẻ thông tin ngắn với các nhà báo, nhiều quan chức cao cấp của Ủy ban châu Âu cho biết, họ nghi ngờ Meta đã không có đánh giá phù hợp hay giảm nhẹ rủi ro tác động tới trẻ em trên hai nền tảng mạng xã hội đó.

Các quan chức này cũng đặc biệt lo ngại về cách thiết kế gây nghiện trên các nền tảng mạng xã hội của Meta, và về cái mà họ gọi là “rabbit hole effect” (hiệu ứng lỗ thỏ) - cách mô tả việc một thiếu niên sau khi xem video trên các nền tảng này có thể bị thôi thúc để xem không ngừng nội dung tương tự khác vốn phát sinh từ thuật toán đề xuất nội dung của các mạng xã hội đó.

Liên quan tới hiệu ứng này, họ dẫn ra ví dụ về nội dung trầm cảm hay cổ súy hình ảnh cơ thể thiếu lành mạnh, những kiểu nội dung như vậy có thể ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe tâm thần của trẻ vị thành niên. Các biện pháp bảo đảm người dùng đủ tuổi sử dụng ứng dụng mà Meta đặt ra còn quá đơn giản và bọn trẻ có thể vượt qua dễ dàng.

“Một trong những vấn đề nền tảng cho tất cả mối lo ngại này là làm thế nào chúng ta có thể bảo đảm việc ai sẽ truy cập dịch vụ này và hiệu quả của những rào chắn tuổi tác đó ra sao, nhất là trong chuyện ngăn không cho những người dùng chưa đến tuổi tiếp cận dịch vụ này”, chuyên trang công nghệ Techcrunch dẫn lời một quan chức cấp cao của EU nói với các nhà báo. “Đây là một phần trong cuộc điều tra của chúng tôi nhằm kiểm tra mức độ hiệu quả của các biện pháp mà Meta áp dụng trong vấn đề này”, vị này nói thêm.

Liên tiếp bị điều tra

Về tổng thể, nhà quản lý EU nghi ngờ Meta vi phạm các điều 28, 34 và 35 trong DSA, và lúc này nhà chức trách sẽ tiến hành điều tra sâu về cách tiếp cận của Facebook và Instagram trong việc bảo vệ trẻ em. Tháng 4-2024, EU mở cuộc điều tra tương tự với TikTok. EU cũng sẽ mở cuộc điều tra về những quan ngại khác liên quan tới vấn đề tin giả và tác động của Facebook và Instagram với bầu cử.

Sau thông báo về cuộc điều tra mới nhất của EU, người phát ngôn của Meta cho biết: “Chúng tôi muốn những người trẻ có trải nghiệm an toàn, phù hợp lứa tuổi trên mạng và đã dành một thập niên để phát triển hơn 50 công cụ cũng như chính sách nhằm bảo vệ họ. Đây là thách thức mà toàn ngành đang đối mặt và chúng tôi rất mong được chia sẻ các thông tin chi tiết trong công việc của mình với Ủy ban châu Âu”. Dù vậy, ông Thierry Breton, Ủy viên phụ trách thị trường nội địa châu Âu, cho rằng, EU không tin Meta đã làm đủ các bước để thực thi DSA.

Facebook và Instagram đều được xếp vào nhóm Các nền tảng online rất lớn (VLOPs) theo định nghĩa của DSA, tức là gồm những mạng có hơn 45 triệu người dùng tại EU. Có 23 “nền tảng rất lớn” như vậy, có thể kể thêm trong đó như Snapchat, TikTok và YouTube. Điều này có nghĩa Meta sẽ phải đối mặt với hầu hết quy định khắt khe của DSA. Tập đoàn sẽ buộc phải đánh giá và giảm nhẹ những rủi ro mang tính hệ thống trên Facebook và Instagram, gồm những lĩnh vực như sức khỏe tâm thần của trẻ vị thành niên, nếu không muốn đối mặt với án phạt rất nặng.

Trước đó Facebook và Instagram cũng đã bị điều tra trong vụ việc khác liên quan tới quy định của DSA, đó là về nội dung quảng cáo gian lận và nội dung chính trị. Cuộc điều tra được tiến hành trong bối cảnh cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu sẽ diễn ra vào tháng 6-2024.

TRẦN ĐẮC LUÂN