Về với cội nguồn

Nhà chị ở sát chân núi, mặt trông ra cánh đồng đất thoai thoải nghiêng về con sông Cạn nhỏ. Con sông này mùa mưa nước dềnh lên tận mép thửa đất nhà chị với những đám lục bình nở hoa tím ngát suốt dọc một triền sông. Cạnh con đường trước nhà chỗ rẽ xuống bờ sông, có trồng cây mai mà trước đây chồng chị đã bứng từ trên núi xuống. Đó là một cây huyết mai. Anh Đẩu là người chơi mai vào loại sành nhất trong vùng. Năm đầu tiên cây mai trổ ra bông đỏ, chồng chị mừng rú lên gọi cả nhà và cả xóm núi đến xem. Ai cũng trầm trồ và khen cây mai quý.

***

Chiến tranh ập đến. Xóm núi, mà bây giờ người ta gọi là xóm Huyết mai trở thành vùng ngày địch đêm ta. Cây huyết mai nở trước nhà vừa được ba mùa hoa thì anh Đẩu thoát ly ra rừng. Anh thoát ly nhưng không đi xa, chỉ vào bộ đội địa phương quẩn quanh trong vùng, để lại chị cùng hai đứa con trên dưới mười tuổi.

Bên góc núi, lặn lội với dòng sông, cặm cụi cùng rẻo đất cạnh cội huyết mai già chị vừa nuôi con, vừa dành dụm tiếp tế cho chồng. Để cứ mỗi năm tháng Chạp về, ba mẹ con lại xúm xít bên gốc mai già vặt lá nụ còn, nụ mất.

Minh họa: TLAThu

Rồi chị lại có mang bởi một đêm tháng Chạp anh Đẩu tạt qua nhà. Cảnh đã khó thêm cái thai lại càng khó. Nhưng khó nhất là chị phải đến phòng thẩm vấn của Cảnh sát để trực diện với những câu hỏi: Chị có thai với ai? Có gặp và tiếp tế cho chồng mình không...? Vậy là chị ở tù! Ở tù cho đến ngày sắp sinh thì chúng thả chị ra.

Họa vô đơn chí, khi đứa con sinh ra - bé Mai - chưa kịp bỏ bú thì hai thằng anh sức vừa cầm nổi cây súng thoát ly theo cha. Hai đứa đi cùng một lúc và không hề báo trước cho chị lấy nửa lời.

Chị lại bị Cảnh sát mời.

Chúng đưa chị sang quận rồi xuống Cảnh sát tỉnh. Chị cũng không thoát khỏi tội tày đình là để con theo Cộng sản. Sau đó chúng giam chị. Đêm đầu tiên ngủ xa con hai bầu vú chị căng tức và buốt đến phát sốt lên. Chị biết là giờ này con đang mút vú da bà ngoại và khóc đến rã họng. Hai ngày sau, buổi sáng chị được gọi lên gặp một bà Cảnh sát. Bà này mời nước chị rồi tự giới thiệu: “Tôi là Phó trưởng ty Cảnh sát. Tôi muốn nhờ chị một việc, chẳng biết chị có sẵn lòng giúp không ?”. Một nữ tù như chị lại có thể giúp cho một bà Phó trưởng ty Cảnh sát ư? Như hiểu được thắc mắc của chị, bà Phó trưởng ty dịu dàng: "Chẳng là tôi vừa sinh một cháu nhỏ cách đây mấy tháng và hiện đang bị mất sữa trầm trọng. Tôi muốn nhờ chị… về cho cháu bú mớm, thay vì ở… trong tù. Là mẹ lại đang tức sữa, chắc chị cũng dễ dàng thông cảm và sẵn lòng giúp tôi?”. Lời đề nghị lúc ấy như một giải pháp tình thế tức thời cho hai bầu vú căng buốt mấy ngày. Chị nhận lời.

Từ người tù chuyển sang vú nuôi thoạt đầu có vẻ dễ chịu nhưng không lâu sau chị bỗng giật mình. Cứ điệu này chị sẽ còn ở… tù rất lâu, chí ít cũng mãi đến khi nào đứa bé con của bà Phó trưởng ty chán bú mới thôi. Khi nhận ra điều này, chị than thầm và càng nhớ con mình da diết. Và cũng thật là lạ kỳ, qua thời gian bú mớm quen hơi, có nhiều lúc chị tưởng tượng thằng bé này là con của chính mình. Đối lại, qua ánh mắt thơ ngây, chị biết rằng nó cũng xem chị như là mẹ của nó.

Thu tàn rồi đông chí. Thời gian này, ngoài việc bú mớm chăm sóc thằng bé, chị còn kiêm thêm những việc lặt vặt khác trong nhà, kể cả đi chợ.

Một hôm trong lúc đi qua những người bán mai chợ Tết, giữa bạt ngàn mai vàng, bỗng một nhành huyết mai đỏ đập vào mắt chị. Chị chớp mi mấy lần như không tin vào mắt mình. Bà già đầu tóc bạc phơ vịn nhành mai đang đứng bán không ngờ là mẹ chị. Chị ào đến.

- Mẹ…! Chị nghẹn ngào: Sao mẹ lại… đến nông nỗi này?!

Mẹ chị thật sự ngỡ ngàng, bíu tay chị làm cành huyết mai lảo đảo, rung rinh.

- Ôi… con! Con ra tù hồi nào…?

Chị ứa nước mắt, lắc đầu:

- Bé Mai ra sao? Nó có khỏe không, hở mẹ?

Mẹ chị ngậm ngùi:

- Từ ngày con đi tù đến giờ, nó nhớ con hay sao mà cứ ốm đi ốm lại mãi, con à... Muốn báo tin cho con nhưng mẹ không biết phải làm như thế nào?

Mẹ chị ngậm ngùi:

- Gần Tết, nghe người ta nói mai bán cũng có tiền, mẹ đánh liều chặt một cành huyết mai vác bộ xuống đây bán để kiếm tiền thăm nuôi con. Nhưng chờ mãi từ sớm đến giờ chưa thấy ai ngó ngàng chi cả.

Chị nghe mà rưng rưng, vét túi được mấy chục đồng dành dụm đưa cho mẹ, rồi vác nhành huyết mai về nhà bà Phó trưởng ty. Có nó, chắc chắn sẽ ấm lòng chị hơn trong cái Tết làm thân vú nuôi, tù tội. Nhìn nó chị sẽ tưởng như đang ở nhà mình nơi góc núi với chồng, với con.

Giao thừa Tết năm đó, nhành huyết mai của chị được chồng bà Phó trưởng ty chưng giữa phòng khách. Ông này xem ra sành và yêu mai cũng không thua anh Đẩu - chồng chị - là mấy.

Thế rồi, sáng mồng một Tết chẳng hiểu sao tất cả những nụ mai đồng loạt rủ xuống, trông như muôn ngàn giọt lệ ứa máu đang rơi giữa phòng khách đầu năm. Chồng bà Phó trưởng ty lập tức thay vào nhành mai vàng và nhìn chị với vẻ mặt chằm hằm.

Mãi rồi, cũng đến ngày thằng bé lớn lên. Chị được ra tù và mùa đông lại đến với cái lạnh cắt da nơi góc núi. Mỗi khi đêm đến, sương mịt mù, trắng xóa từ dưới lòng sông dâng lên và từ hốc núi tràn xuống bao quanh căn nhà nhỏ bé của chị.

Một đêm trung tuần tháng Chạp, nửa khuya chị thức giấc thì thấy thấp thoáng bóng người như bơi trong sương mù dưới cội huyết mai. Dưới trăng mờ sương giá, anh Đẩu, chồng chị đang mò mẩm lặt từng chiếc lá mai.

Anh chỉ kịp tranh thủ tạt ngang nhà, lặt lá mai cho nở kịp Tết, chỉ kịp ôm hôn từ giã chị ngay bên cội huyết mai, rồi đi ngay.

Xong Tết ấy chị lại phải đi tù vì thằng bé con bà Phó trưởng ty ốm đang cần người trông nom. Chị lại tích cực nuôi nấng, chăm sóc thằng bé để sớm được về nơi góc núi của mình.

Rồi lại mùa đông. Vào một đêm trung tuần tháng Chạp đầy sương mù giá núi, nửa khuya bỗng vang vào những tràng súng nổ liên hồi ngoài cội huyết mai già. Sực nhớ đến thói quen vặt lá mai của chồng, chị ôm mền khóc thầm, van vái trời phật sao cho không có anh ngoài ấy.

Mờ sáng ra, bên gốc mai lả tả lá xanh lặt dở, trên mặt đất còn lẩn khuất sương mù là vũng máu của anh vương vấy, thấm đỏ. Chúng đã bắn chồng chị và lôi xác về phơi ở chợ làng cách đó hơn cây số. Hai ngày sau mới cho chị nhận xác anh về chôn cất.

Tết năm đó, một cái Tết buồn thảm nhất đời chị, huyết mai ra hoa chỉ có nửa cây. Tuy nửa cây nhưng thắm đỏ một cách lạ lùng, cứ như thể máu chồng chị tuôn ra dưới gốc rồi giờ bung to thắm đỏ như vậy. Nửa còn lại hơn ba tháng sau, đúng giỗ một trăm ngày của anh nó lại lác đác ra hoa.

Anh chết đi xóm Huyết mai và căn nhà bỗng dưng hiu hắt hẳn. Nếu không có các con và cây huyết mai anh để lại, chắc chị chẳng thiết sống làm gì. Chị sống giờ là để tiếp tế và chờ đến ngày hòa bình để gặp lại các con. Tiếp tế, với tội danh này chúng có thể bắt chị bất cứ lúc nào. Chị không thèm chối cái tội xuất phát từ tấm lòng người mẹ đó. Chúng bắt chị để hỏi cung vớ vẩn và nhốt cho đến khi mùa vụ thu hoạch xong đâu đó, chúng lại thả chị ra. Lúc ấy thường là vào mùa đông hay gần Tết.

Riêng cây huyết mai năm nào chị cũng lặt lá từ rất sớm, khi mùa đông bắt đầu có sương mù tràn từ hốc núi xuống, triền sông lên vào mỗi buổi chiều. Chị làm vậy để các con yên tâm, không mò về lặt lá như ba nó trước đây. Tuy lặt sớm như thế, nhưng năm nào cây huyết mai cũng nở đúng vào đêm giao thừa hoặc sáng mồng một Tết, cứ như có máu mủ, linh hồn chồng chị nhập vào kìm giữ giờ giấc nở hoa cho nó vậy! Và nó, cây huyết mai năm nào cũng giúp chị có được ít tiền để mua tí đỉnh cúng chồng và lo cho được ba bữa Tết đơn sơ. Như thương và hiểu chị, mùa mưa nào cây huyết mai cũng đều vặn mình ra lộc, cành nhánh xum xuê. Để tới cuối Chạp, dư sức cho chị cưa chặt vài cành, đem bán khi Tết đến, xuân về.

Tết năm nay thì lại khác. Chị lại bị ở tù để giúp việc cho gia đình bà Phó trưởng ty. Tưởng đây là Tết mình không thấy huyết mai với những cánh màu đỏ quen thuộc thì chiều hăm sáu Tết có chiếc xe díp chở về một gốc mai to đùng. Lúc mấy thằng cảnh sát khiêng xuống, chị mới rụng rời. Đó là cây huyết mai trước nhà mình, do chồng chị trồng. Cây mai được cưa tận gốc. Dù không dám đến gần nhưng chị cũng nhận ra qua những vết sẹo cưa cành từ các Tết trước và mấy chỗ gãy trong đợt vặt lá tháng Chạp vừa rồi. Cây mai đó là hóa thân của anh. Là chồng chị! Mấy ngày gần Tết chị như thảng như thốt khi thấy gốc huyết mai chôn chân trong cái chóe lớn đứng trầm tư, im lìm nơi phòng khách. Mấy lần bé Hoàng - con bà Phó trưởng ty - níu tay đòi vào xem huyết mai nhưng chị đều giữ nó lại. Có nỗi buồn nào đó giống như cái chết lần nữa của anh héo hon trong chị. Sự héo hon đến xa xót, cồn cào. Cách chơi, thưởng mai thô bạo của tên thiếu tá - chồng bà Phó trưởng ty khiến lòng dạ chị như đông cứng lại. Đông cứng đến nghẹn thở.

Đúng giao thừa, một lần nữa cây huyết mai với muôn nghìn búp đỏ của mình lại rũ rơi hằng hà sa số những giọt lệ màu máu ra đầy tấm thảm trong phòng khách. Tên thiếu tá vừa hò hét bọn tay chân khuân dọn vừa làu bàu: “Mùa mưa này tao bứng về luôn gốc, xem thử mày có còn rụng nữa không!”. Phần chị dọn lượm những búp hoa bằng đôi tay như bưng chính giọt lệ của mình. Bé Hoàng thì tỏ ra vô cùng thích quý vô vàn búp hoa màu máu ấy. Nó lựa những búp to nhất và lèn đầy vào túi áo túi quần.

Cũng may cho chị là chưa kịp đến mùa mưa. Vào một ngày tháng tư, lẫn trong tiếng súng ầm oàng vọng vào và phi cơ gầm rú như xé trời thị xã, vợ chồng tên thiếu tá về sớm hơn thường ngày. Cả hai hấp tấp thu vén vàng bạc, tư trang trong sự ngơ ngác của chị và bé Hoàng. Trước lúc lên xe, bà Phó ty nói với chị:

- Bây giờ thì chị được tự do rồi, muốn đi đâu tùy chị.

Chị ngỡ ngàng và không hiểu ra sao cả. Bé Hoàng hoảng hốt:

- Bé Hoàng cùng đi với vú!

Tên thiếu tá quát :

- Không được! Lên xe ngay, không còn thì giờ.

- Vậy phải cho vú cùng đi với bé Hoàng nữa cơ - Nó ôm chặt lấy tay chị.

Tên thiếu tá nhảy phắt xuống xe, lôi lấy tay nó.

Bé Hoàng nước mắt lưng tròng, chới với về phía chị theo cái lôi xềnh xệt lui dần vào xe của ba nó.

Chị chia tay với đứa bé không sinh mà có dưỡng trong hoàn cảnh như vậy.

***

Bây giờ thì chị đã tóc bạc hoa râm, hai con trai và con gái đều đã lập gia đình và ở riêng. Cây huyết mai tên thiếu tá chặt đành đoạn khi nào nảy ra năm gốc giờ đã thành cổ thụ, cành lá xum xuê.

Sương buổi chiều tháng Chạp từ hốc núi, dưới triền sông dâng ra, bay lập lờ quanh gốc huyết mai và lờn vờn trên mái tóc cùng màu mây của chị. Từng chiếc, từng chiếc lá theo ngón tay lặt chậm chạp của chị khẽ khàng rơi xuống chân để rồi xào xạc bay đi theo gió bấc...

LÊ NGUYÊN NGỮ