Người khởi xướng tân cổ giao duyên

* Xin cho biết “tân cổ giao duyên” là hình thức ca nhạc như thế nào và do ai khởi xướng? (Mỹ Lệ, Hòa Vang, Đà Nẵng)

- Tân cổ giao duyên là bài ca 6 câu vọng cổ được cắt bớt đi 2 hoặc 3 câu để xen vào đó một đoạn tân nhạc. Sự kết hợp giữa tân nhạc và cổ nhạc này đem lại một sự “giao duyên” mới lạ, làm tăng thêm sự cảm khoái của người thưởng thức và cả nghệ sĩ biểu diễn. Hình thức nghệ thuật sáng tạo này phát triển cực thịnh vào những năm 1960 - 1970. Nhiều bài tân cổ giao duyên đã làm say đắm lòng người nghe nhiều thế hệ.

Về đề tài này, bài viết “Tân cổ giao duyên: Ai là người khởi xướng?” đăng trên báo Người lao động ngày 12-3-2014 đã cung cấp nhiều thông tin thú vị.

Theo đó, hầu hết các tài liệu nghiên cứu và cả những ghi nhận của giới chuyên môn, những nhân chứng sống của âm nhạc và sân khấu cải lương miền Nam đều công nhận soạn giả - NSND Viễn Châu (còn có tên là Bảy Bá) chính là cha đẻ của bài “tân cổ giao duyên”. GS,TS Trần Văn Khê khẳng định: “Anh Bảy Bá là một trong những đại thụ của giới soạn giả sân khấu cải lương miền Nam, đã khai sinh ra thể loại tân cổ giao duyên cách đây hơn 50 năm. Ngoài ra, anh còn là người viết nhiều nhất bài tân cổ giao duyên. Trong hơn 2.000 bài vọng cổ thì có vô số bài tân cổ giao duyên hay, được nhiều thế hệ nghệ sĩ trình diễn cho tới bây giờ. Anh Bảy cũng đã được các soạn giả, nghệ sĩ, khán giả mộ điệu suy tôn là ông vua viết bài vọng cổ”.

Bà bầu Kim Chưởng, chủ một gánh hát đại bang của Sài Gòn xưa, cho biết soạn giả - NSND Viễn Châu là người đã nâng bản vọng cổ lên một sắc thái mới khiến nó trở nên hay hơn, đẹp hơn, từ nhạc điệu, ý thơ đến tính văn học, điển tích và hơn hết là cái thần, là ý tình luôn đong đầy trong hàng ngàn tác phẩm của ông. “Anh là người đã mạnh dạn cách tân bằng việc ghép tân nhạc vào bản vọng cổ, góp phần làm cho nó quyến rũ hơn, sinh động hơn, nâng lên một tầm vóc mới” - bà bầu Kim Chưởng nhận xét.

Nghệ sĩ Phượng Liên cho biết khi xưa, vọng cổ được hát đến 20 câu, sau này rút ngắn còn 6 câu và cuối cùng là 4 câu. Khi nhạc sĩ Bảy Bá đưa ý kiến lồng những bài tân nhạc mang âm hưởng dân ca gần với ngũ cung vào cổ nhạc để phát triển thêm, một vài nhạc sĩ tân nhạc tỏ ý không đồng tình vì vốn dĩ người ta luôn có sự kỳ thị với cải lương. Tuy nhiên, có một số nhạc sĩ chấp thuận, trong đó nhân chứng sống là nhạc sĩ Lam Phương. Từ đó, nhạc sĩ Bảy Bá quyết định sáng tạo dòng nhạc tân cổ giao duyên.

Bài tân nhạc đầu tiên được kết hợp thành tân cổ giao duyên là Dưới ánh trăng xuân do nhạc sĩ Bảy Bá viết, dựa trên nhạc của nhạc sĩ Lam Phương. Rồi sau đó là một loạt sáng tác mới, như: Cô hàng chè tươi (NSND Lệ Thủy ca)…

Thế nhưng, lại có một số ý kiến cho rằng soạn giả Lê Khanh mới thực sự là người khởi xướng việc ghép nhạc vào bài vọng cổ để hình thành bài “tân cổ giao duyên”. Nhà báo kỳ cựu Tần Nguyên, thành viên ban đại diện Khu Dưỡng lão Nghệ sĩ TP. Hồ Chí Minh cho biết soạn giả Lê Khanh là người ký hợp đồng tập cho nhạc sĩ Đức Phú - cậu của NSND Thanh Tòng - chuyên về nhạc Hồ Quảng và ca sĩ Hùng Cường, lúc đó mới đoạt giải nhất cuộc tuyển chọn ca sĩ trẻ của đài Pháp Á, thu bài tân cổ giao duyên cho hãng đĩa Hoành Sơn năm 1960.

Theo soạn giả Lê Khanh, năm 1958, ông và soạn giả Thiếu Linh đã sáng tác bài vọng cổ gối đầu cho bài tân nhạc Cô lái đò (thơ: Nguyễn Bính, nhạc: Nguyễn Đình Phúc); sau đó, ông sáng tác phần nhạc bài tân cổ Hai buổi chiều vàng, dựa theo ý của Thiếu Linh.

Soạn giả - NSND Viễn Châu cho biết, hơn nửa thế kỷ qua công chúng chẳng cần biết ai là cha đẻ của hình thức thể điệu này, chỉ biết nó tồn tại khi người nghe cảm thấy hợp với tâm trạng của mình. Đó là điều ông hạnh phúc nhất.

ĐNCT