Những bức thư gửi quý bà ở tầng trên

Letters to the Lady Upstairs (Những bức thư gửi quý bà ở tầng trên) là tác phẩm hàng đầu của Marcel Proust xuất hiện giữa những năm 1909 và 1919, gồm 23 bức thư gửi cho người hàng xóm Madame Williams - một người đàn bà phiêu lưu, một phụ nữ lập dị, vợ một nha sĩ hành nghề tại gia. Đôi vợ chồng Williams sống ở cùng ngôi nhà, trên tầng lầu ở 102 đại lộ Hausmann, Paris, Pháp. Những bức thư là tất cả nỗ lực “sống chung” một cách hòa bình với sự gây phiền nhiễu của hàng xóm; về nỗi u buồn vì sự mất mát bạn bè, người thân trong chiến tranh; về âm nhạc và văn học; và trên hết, về một tình bạn ngày càng tăng giữa hai linh hồn cô đơn.

Bìa sách của Marcel Proust và dịch giả Lydia Davis

Sách do Lydia Davis chuyển ngữ sang tiếng Anh. Khi nói về kinh nghiệm chuyển ngữ tác phẩm của Proust, bà cho biết, tác phẩm được viết với cú pháp phức tạp và thiếu chấm câu, cũng như trí tưởng tượng đầy màu sắc. Phong cách của Proust, trong những bức thư này, là sự pha trộn của sự thanh nhã và sự vội vàng, tinh tế, được đánh dấu bằng chữ viết tắt và rất ít dấu chấm câu, không có đoạn văn nói, hoặc gần như không có gì, chỉ chủ đề và… chủ đề. Để giữ lại trọn vẹn vẻ đẹp của nó là một thử thách thú vị.

Lydia Davis, 63 tuổi, nhà văn viết truyện ngắn người Mỹ, xuất bản bộ sưu tập đầu tiên vào năm 1976. Bà đã dành nhiều thời gian “đấu vật” với văn phong “Không dấu cấm câu” của Proust.

Minh họa sách Letters to the Lady Upstairs của Marcel Proust

Sinh ra và lớn lên trong cuộc Cách mạng Pháp lần thứ tư, Proust chứng kiến đầy rẫy sự hỗn loạn trong xã hội. Tác giả tiểu thuyết thế kỷ thứ 20 này có nhiều tác động đến văn học, như Tolstoy đã có trong thế kỷ 19. Tác phẩm của ông quá hấp dẫn và ấn tượng đến nỗi ngay cả nhà văn Anh Virginia Woolf cũng đã từng hô to: “Ôi, nếu tôi có thể viết như thế!”.

Marcel Proust (1871-1922),  sinh ngày 10-7-1871 tại khu ngoại ô Auteuil ở Paris. Cha của ông, Tiến sĩ Adrien Proust, một trong những nhà khoa học nổi tiếng nhất của Pháp. Mẹ của ông, Jeanne Weil, phụ nữ có học thức rất yêu mến những nhà văn cổ điển vĩ đại của thế kỷ 17.

Vào năm 1910, phòng ngủ của Proust lót bằng lá nứa để ngăn chặn tiếng ồn ào điên cuồng của Paris, của tầng trên ngôi nhà ông đang ở. Ông ngủ vào ban ngày và viết ban đêm. In Search of Lost Time (Đi tìm thời gian đã mất) - tiểu thuyết đầu tiên của ông, được xuất bản vào tháng 11-1913. Proust tiếp tục viết, kết hợp những xung đột chưa từng thấy vào câu chuyện của ông về xã hội Pháp đương đại. Năm 1919, tác phẩm của ông đoạt giải Goncourt, giải thưởng văn học có uy tín nhất của Pháp.

Marcel Proust

Đây là một đoạn trích từ “Những bức thư gửi quý bà ở tầng trên”:

“Madame,  

Tôi cảm ơn bạn với tất cả trái tim khi bạn cho tôi biết việc hạn chế tiếng ồn mà căn nhà đang xây dựng của bạn gây nên, nhưng tôi kêu gọi bạn mạnh mẽ để khuyến khích họ làm cho tiếng ồn càng nhiều càng tốt vào giữa giờ 3 giờ đến 5 giờ chiều thứ ba tới, vì lúc đó tôi sẽ rời khỏi nhà, đi khám bác sĩ. Còn ban đêm, tôi sẽ phải cầu xin bạn cho sự im lặng tuyệt đối, vì tôi không thể làm việc nếu có những chuyển động nhỏ phía trên đầu của tôi, vì những bước chân mang lại cho tâm trí sự lo lắng khi nghe tiếng chân cô hầu phòng đi ra ngoài cửa phòng ngủ của tôi và không biết liệu cô ấy sẽ bước vào bên trong để hôn tôi chúc ngủ ngon.

Tôi sợ hãi, Madame, bức thư của bạn thật thú vị và chu đáo đến nỗi nó làm tôi phân tâm, thoát khỏi sự đau đớn của căn bệnh, một trạng thái quên đi mà điều đó hoàn toàn trái ngược với sự suy tưởng của tôi về những điều trong quá khứ, mặc dù, sự giải phóng quý hóa đó chỉ trong vài phút…

Madame, tường thuật của bạn về một cuộc chiến tranh diễn ra ở miền bắc nước Pháp rất đáng lo ngại, và tôi chỉ có thể cầu nguyện rằng cuộc chiến không đến gần Paris vì tiếng ồn chắc chắn sẽ ngăn cản tôi làm việc với khối lượng bản thảo tác phẩm của tôi… Hãy tha thứ cho tôi, Madame, vì không trả lời lá thư cuối cùng của bạn nhanh hơn, sự thật là tôi đã quá yếu để mở phong bì và vì vậy tôi hy vọng bạn sẽ không phiền vì rằng, tôi đã không cư xử tốt trong vài tuần qua, và lại nữa, tôi cũng phải cầu xin bạn cho sự im lặng vào thứ bảy tới… Tôi thực sự không khỏe, tôi thèm sự yên lặng”.

Marcel Proust

Marcel Proust, tác giả “Những bức thư gửi quý bà ở tầng trên” bị ảnh hưởng sâu sắc sau cái chết của người mẹ, sức khỏe của ông bắt đầu xấu đi và ông đã trải qua 3 năm cuối cùng của cuộc đời mình trong phòng ngủ bằng lá nứa. Ông chết vì viêm phổi và được chôn cất tại nghĩa trang Pre Lachaise ở Paris.

HOÀNG ĐẶNG (Theo The Guardian)