Kiến trúc sư của bùn và rác

Trung tuần tháng 9 vừa qua, kiến trúc sư người Ấn Độ Vinu Daniel được tôn vinh trong danh sách TIME100 Next năm 2023 của tạp chí Time. Đây là danh sách thường niên của tạp chí này nhằm tôn vinh những cá nhân xuất sắc trong các lĩnh vực y tế, khí hậu, kinh doanh, thể thao và nghệ thuật, những người được Time nhìn nhận là các gương mặt lãnh đạo mới nổi và có tiềm năng dẫn dắt, định hình thế giới.

Ngôi nhà được xây bằng gạch làm từ bùn trộn xi-măng có tên Pirouette House của công ty kiến trúc Wallmakers. Ảnh: The Wallmakers

Kiến trúc sư sống tại bang Kerala ở miền nam Ấn Độ này không quá xa lạ với những người đam mê kiến trúc và các ý tưởng sáng tạo giúp bảo vệ môi trường. Tháng 4-2023 ông Vinu Daniel có bài nói chuyện đầy cảm hứng về cách mà ông và các cộng sự tái sinh hiệu quả và sáng tạo các vật liệu có sẵn tại địa phương như bùn đất và các phế liệu khó phân hủy như chai nhựa, lốp xe để tạo nên những ngôi nhà đẹp như mơ, trường học và các không gian sinh hoạt công cộng khác.

Triết lý xây dựng

Kiến trúc sư Vinu Daniel tin rằng, những người thầy giỏi nhất của ông chính là các thợ xây, công nhân và những người dân bản địa ở bang Kerala. Sinh năm 1982 tại Dubai (Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất - UAE), năm lên 17 tuổi, ông theo gia đình về lại quê hương ở bang Kerala để theo học ngành kiến trúc tại trường College of Engineering Trivandrum (CET). Khi đó, ông có dịp gặp ông Lawrence Baker (1917-2005), một kiến ​​trúc sư Ấn Độ sinh tại Anh, nổi tiếng với những sáng kiến trong các thiết kế và kiến ​​trúc tiết kiệm năng lượng hiệu quả nhằm tối đa hóa không gian, thông gió và ánh sáng đồng thời duy trì cảm giác thẩm mỹ gọn gàng nhưng nổi bật.

“Quan niệm thẩm mỹ của ông ấy lôi cuốn tôi. Tôi có cơ hội tới thăm nhà ông ấy, The Hamlet, tại thành phố Thiruvananthapuram (thủ phủ bang Kerala). Triết lý của ông Baker thể hiện trong toàn bộ ngôi nhà, ông vô cùng sáng tạo trong việc sử dụng không gian và vật liệu. Nhờ đó tôi hiểu rằng, chúng ta hoàn toàn có thể trở về với thiên nhiên bằng việc xây dựng ngôi nhà của mình”, ông Daniel nhớ lại.

Cuộc gặp gỡ đó hóa ra đã là khoảnh khắc thay đổi cuộc đời với ông. Tới năm 2007, ông thành lập công ty kiến trúc Wallmakers với mục tiêu hướng tới xây dựng những không gian bền vững, thích ứng với môi trường. Cho tới nay Wallmakers đã hoàn thành nhiều công trình kiến trúc thân thiện với môi trường và thường là “phi truyền thống”.

Ông Vinu rất tâm đắc với giải pháp đơn giản mà “cha đẻ của đất nước Ấn Độ” Mahatma Gandhi từng nói, một ngôi nhà lý tưởng nên được xây bằng những vật liệu có thể tìm thấy trong vòng bán kính 5km xung quanh nó. Từ gợi ý này, kiến trúc sư nghĩ về bùn - một thứ có rất nhiều ở bang Kerala. Ông cũng biết rằng, khối bùn khi được nén thêm 5% xi-măng từng được trường cũ của ông (CET) chế tạo đã chứng minh có độ bền gấp đôi một viên gạch nung thông thường. Và ông cũng biết, đã có thực nghiệm chứng minh rằng một viên gạch làm từ bùn và xi-măng của CET sau khi ngâm nước gần 30 năm vẫn có thể chịu được tải trọng rất lớn.

Học từ người lao động

Từ một cử nhân ngành kiến trúc, ông Vinu quyết định đi theo các thợ xây lành nghề tại Kerala để học xây nhà. Ông giúp họ hiểu thêm các kiến thức và kỹ thuật dùng bùn trong xây dựng. Những ngôi nhà của họ được xây móng bằng đất, tường bằng khối bùn hoặc đất nén, và ngay cả những mái vòm kiêu hãnh, duyên dáng của chúng cũng được làm từ bùn! Một trong số đó là ngôi nhà tường gạch có tên Piourette House được xây tại một khu dân cư rất đông đúc với thiết kế zích-zắc để đạt được sự lưu thông không khí tối ưu.

Kiến trúc sư 41 tuổi tự hào chia sẻ đó là những ngôi nhà được xây dựng mà không hề có sự tham gia của trí tuệ nhân tạo hay cánh tay robot. Nó được làm bằng những bàn tay dẻo dai, khéo léo của những người thợ xây lành nghề. “Dưới bàn tay của Wallmakers (tên công ty kiến trúc của ông Vinu), những viên gạch bùn uốn lượn trong các ngôi nhà pirouette, đám xà bần của những bức tường cũ đã trở thành những bức tường mới. Hình ảnh từ các công trường xây dựng toát lên niềm tự hào và vui sướng của sự khéo léo và tinh thần đồng đội”, tạp chí Time bình luận.

Bà Paola Antonelli, chuyên viên giám tuyển cao cấp mảng kiến trúc và thiết kế của Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại ở New York nhận định với tạp chí Time về kiến trúc sư này: “Ông Vinu dạy chúng ta tôn trọng trí tuệ và văn hóa vật liệu bản địa, những điều căn cốt của thái độ thực sự trách nhiệm đối với môi trường và tương lai”. Bà trích dẫn những câu nói của ông Vinu về kiến trúc bền vững: “Với bất cứ dự án nào bạn đang thực hiện, bạn có thể giảm bớt một chút gì ở đó không? Bạn có thể bớt một túi xi-măng không? Bạn có thể cứu một cái cây không? Đó là khi bạn đang trên chính lộ trình hướng đến sự bền vững”.

TRẦN ĐẮC LUÂN