Ghép tế bào gốc - tia hy vọng chữa khỏi HIV

Một người đàn ông Đức đã trở thành người thứ 7 trên thế giới được chữa khỏi HIV nhờ liệu pháp tế bào gốc, cột mốc đáng ghi nhận khi mà chỉ có 6 người đã khỏi bệnh trong hơn 40 năm kể từ khi “căn bệnh thế kỷ” bùng phát.

Theo nghiên cứu được trình bày tại hội nghị AIDS Quốc tế lần thứ 25 vào tuần tới ở Đức, người thứ 7 dường như đã được chữa khỏi HIV sau khi cấy ghép tế bào gốc để điều trị ung thư. NBC News dẫn lời TS. Christian Gaebler, thuộc Đại học Y khoa Charité Berlin, cho biết, người đàn ông giấu tên được chẩn đoán nhiễm HIV năm 2009 và được cấy ghép tế bào gốc để điều trị bệnh bạch cầu dòng tủy cấp tính vào tháng 10-2015. Ông đã ngừng điều trị bằng thuốc kháng virus HIV vào tháng 9-2018, nhưng vẫn trong tình trạng thuyên giảm virus mà không bị tái phát. Nhiều xét nghiệm siêu nhạy không phát hiện virus HIV nào tồn tại trong cơ thể người đàn ông này và cũng không còn dấu hiệu của bệnh bạch cầu.

Các nhà khoa học cho rằng trường hợp này đã giúp họ có được những thông tin quan trọng cho việc nghiên cứu chữa khỏi HIV, làm dấy lên hy vọng về khả năng chữa khỏi hoàn toàn căn bệnh cho 39 triệu người đang sống chung với loại virus này trên toàn cầu. “Khi thấy các bệnh nhân thuyên giảm HIV kéo dài mà không cần bất cứ liệu pháp điều trị bổ sung nào, chúng ta càng có thể tự tin rằng nhân loại sẽ tiêu diệt được virus này”, tiến sĩ Christian Gaebler cho biết.

Thực tế, HIV vẫn là bệnh khó chữa, các tế bào virus lây nhiễm thường là tế bào miễn dịch sống lâu, đang ở trạng thái ngủ đông. Bất cứ lúc nào, những ổ chứa này cũng có thể thức tỉnh và bắt đầu sản xuất HIV. Vì vậy, khi các bệnh nhân ngừng dùng thuốc, lượng virus của họ tăng trở lại trong vài tuần. Ghép tế bào gốc có thể chữa khỏi HIV một phần, vì quá trình hóa trị, xạ trị đã phá hủy hệ miễn dịch của người bệnh ung thư, thay thế nó bằng hệ miễn dịch khỏe mạnh của người hiến tặng.

Ở 5 trong số 7 trường hợp khỏi HIV bằng phương pháp này, bác sĩ đã tìm thấy những người hiến tặng có khiếm khuyết tự nhiên ở cả hai bản sao của một gene tạo protein có tên CCR5 trên bề mặt tế bào miễn dịch. Hầu hết chủng HIV bám vào protein này để lây nhiễm tế bào. Nếu CCR5 không hoạt động, các tế bào miễn dịch sẽ kháng HIV.

Người hiến tặng của bệnh nhân Đức mới nhất chỉ có một bản sao gene CCR5, nghĩa là các tế bào miễn dịch chỉ có một nửa lượng protein bình thường. Bệnh nhân Đức cũng có một bản sao của gene. Theo Tiến sĩ Gaebler, kết hợp hai yếu tố di truyền đó đã tăng cơ hội chữa khỏi bệnh. Mặc dù việc có hai bản sao của gen CCR5 khiếm khuyết là rất hiếm, xảy ra ở khoảng 1% số người có nguồn gốc Bắc Âu bản địa, nhưng việc có một bản sao xảy ra ở khoảng 16% những người như vậy. TS Sharon Lewin, Giám đốc Viện Nhiễm trùng và Miễn dịch Peter Doherty ở Melbourne (Úc) cho biết, “Nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể mở rộng việc chữa trị đối với những trường hợp này”.

Tuy nhiên, theo NBC News, giống như tất cả trường hợp đã chữa khỏi HIV trước đây, các chuyên gia đưa ra lời cảnh báo: Phương pháp điều trị giúp ngăn chặn được virus ở 7 bệnh nhân trước đây sẽ chỉ được áp dụng cho một số ít người được chọn. Tất cả 7 bệnh nhân này đều nhiễm HIV và sau đó phát triển thành ung thư máu, cần phải cấy ghép tế bào gốc để điều trị khối u ác tính. Cấy ghép tế bào gốc có độc tính cao và có thể gây tử vong. Vì vậy, sẽ là phi đạo đức nếu sử dụng chúng cho những người chỉ mắc HIV mà không bị ung thư hay bất cứ loại bệnh nào cần đến nó. Người hiến tế bào gốc được lựa chọn vì có tế bào miễn dịch đặc hiệu, kháng HIV tự nhiên.

Hiện tại, thế giới ghi nhận 6 người khỏi HIV bằng phương pháp tế bào gốc. Ông Timothy Ray Brown - còn được biết đến với biệt danh “bệnh nhân Berlin” - là người đầu tiên được tuyên bố khỏi bệnh HIV/AIDS vào năm 2008. Tuy nhiên, vào năm 2020, ông Brown qua đời vì bệnh ung thư máu tái phát. Bệnh nhân gần đây nhất sống ở Geneve. Ông ngừng điều trị HIV kể từ tháng 11-2021. Các nhà nghiên cứu khá thận trọng về trường hợp này, vì tế bào miễn dịch của ông không có khả năng kháng HIV.

NGHI VĂN