Nặng lòng với "tiếng Việt xa xứ"

Bền bỉ và có phần lặng lẽ trong hành trình dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài, TS. giáo dục Nguyễn Thụy Anh cứ âm thầm gieo cấy trên một “cánh đồng”, nhiều khi có chút gì đó cô đơn. Song, khi những hạt mầm trồi lên, cánh đồng dần trở nên xanh tươi hơn và “người nông dân chăm chỉ Thụy Anh” cũng bắt đầu bớt lẻ loi…

Những ai đã theo dõi hành trình bền bỉ của TS. Nguyễn Thụy Anh đều nhận ra chị là một người nặng lòng với tiếng Việt, nhất là tiếng Việt xa xứ. Năm 2021, chị có tên trong danh sách 20 phụ nữ truyền cảm hứng cho tạp chí Forbes Việt Nam công bố.

Tinh thần “thượng tôn tiếng Việt”

Tôi đã nghĩ về sự bền bỉ và lặng lẽ của TS. Nguyễn Thụy Anh khi quan sát hành trình chị gieo những hạt mầm bé nhỏ, từ việc lập CLB Đọc sách cùng con để qua đó đánh thức những lứa trẻ đang có xu hướng say mê, thậm chí bị cuốn hút bởi các thiết bị điện tử, dành thời gian cho văn hóa đọc. Rồi những trại hè Eco Camp do chị làm “thuyền trưởng” đã mở ra những sân chơi, cuộc vui dài ngày để những đứa trẻ thị thành được sống và trải nghiệm những hoạt động bổ ích…

TS. Nguyễn Thụy Anh. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Mới đây, TS. Nguyễn Thụy Anh giới thiệu bộ sách Chào Tiếng Việt, được biên soạn theo Chương trình tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2018, hướng đến đối tượng trẻ em 6-15 tuổi. Sáu cuốn sách chia theo các cấp độ khác nhau, trong đó sử dụng phương pháp tiếp cận trẻ em thông qua trò chơi, hoạt động cụ thể để khơi dậy trong các em sự thích thú sử dụng tiếng Việt khi giao lưu, tương tác với người thân và cộng đồng người Việt.

Ngoài ra, bộ sách còn cung cấp kiến thức về văn hóa, lịch sử, địa lý Việt Nam. TS. Thụy Anh nói rằng, chị hoàn thành bộ sách này trong thời gian Hà Nội thực hiện giãn cách xã hội vì Covid-19. Bộ sách hướng tới đối tượng sử dụng là các thầy, cô giáo, phụ huynh hướng dẫn trẻ em học tiếng Việt ở các nhóm lớp hoặc trong các gia đình người Việt ở nước ngoài. Không những thế, bộ tài liệu này còn hữu ích cho quá trình dạy và học tiếng Việt trong các trường quốc tế ở Việt Nam.

Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, 17 tuổi, Thụy Anh bắt đầu theo gia đình sang Nga. Khi đó, bố chị mới được bổ nhiệm làm Tùy viên quân sự làm việc ở Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga. Ông đã quyết định đưa cả gia đình sang Nga trong nhiệm kỳ công tác. Tuy nhiên, chỉ 2 tháng sau, bố Thụy Anh mất đột ngột vì trọng bệnh. Kể từ sau cú sốc đó, Thụy Anh càng mạnh mẽ hơn. Vượt qua những khó khăn, Thụy Anh sống như những cây bạch dương ở xứ này, độc lập và luôn tỏa ra vẻ đẹp riêng bất kể mùa nào. Những trang văn xuôi của Thụy Anh - những truyện ngắn chị gửi về từ Nga đã được một số tờ báo trong nước đăng tải như Nắng chiều, Gió trắng, Tuyết ấm, Vĩnh biệt Lusia, Cây cải Tashkent… không chỉ mang tới cho người đọc những câu chuyện nhân văn, sâu sắc, mà còn cho thấy vẻ đẹp của ngôn ngữ Việt của một tâm hồn đẫm chất thơ ca.

17 năm sống, học tập và làm việc tại Nga, có lúc Thụy Anh nghĩ chị sẽ ở lại nơi đây định cư. Nhưng chị từng tâm sự rằng, khi đã làm mẹ, giống như nhiều người Việt xa quê, thì rất tự nhiên, chị cảm thấy mình có một nỗi sợ. Ấy là sợ con mình lớn lên sẽ không biết tiếng Việt, hoặc không thể tâm tình với cha mẹ bằng tiếng Việt phong phú, thuần khiết.

Nguyễn Thụy Anh tốt nghiệp Đại học Sư phạm Moscow năm 1997, sau đó bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ ngành Giáo dục học. Chị hiểu rằng, tiếng Việt của người Việt xa xứ là căn cốt, là sợi dây để kết nối với quê nhà. Ở góc độ cá nhân, chị cố gắng để con mình phải nói tốt tiếng Việt trước khi đến trường ở nơi xa xứ.

Vậy là Thụy Anh bền bỉ nuôi dưỡng con trong một tinh thần “thượng tôn tiếng Việt”. Người mẹ trẻ nghĩ ra đủ thứ, nào những lời ru, những bài thơ, đọc sách cho con, kể chuyện cho con… Tất cả, tất nhiên, đều bằng tiếng Việt.

Cảm thấy những bài thơ, bài văn tiếng Việt cho con chưa đủ, Thụy Anh bắt đầu làm những bài thơ cho con. Theo Thụy Anh, đây cũng chính là khoảng thời gian chị sáng tác được nhiều thơ cho trẻ em nhất, đặc biệt là những bài thơ mang âm hưởng đồng dao. Quá trình đồng hành với con, với những đứa trẻ Việt nơi xứ người giúp chị nhận ra một điều quan trọng: Trẻ em Việt Nam ở nước ngoài rất thích những bài thơ ngắn gọn vì chúng có âm điệu thú vị, dễ đọc theo nhịp chân nhún, tay vỗ, vì thế mà vui vui, dễ nhớ.

Với việc dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài, TS. Nguyễn Thụy Anh cho rằng, cách tiếp cận gần như tiếp cận một ngoại ngữ. Về mặt phương pháp, cần tuân thủ 2 nguyên tắc: tạo động lực và tổ chức học thông qua hoạt động của trẻ.

Lan tỏa tiếng Việt ở nước ngoài

Nặng lòng với tiếng Việt cho người Việt ở nước ngoài, nên ngay cả khi rời nước Nga xa xôi trở về Việt Nam sinh sống (năm 2008), TS. Nguyễn Thụy Anh vẫn luôn muốn làm gì đó để lan tỏa tiếng Việt ở nước ngoài. Năm 2012, chị hợp tác với ông Lê Xuân Lâm - Hiệu trưởng Trường tiếng Việt mang tên Lạc Long Quân ở Warszawa (Ba Lan) để tổ chức một trại hè học tiếng Việt cho trẻ em người Việt Nam ở Ba Lan. Nhiều hoạt động đã diễn ra: trò chơi, câu chuyện, tiểu phẩm tương tác, các hoạt động thể chất, các cuộc thi nhảy múa, ca hát, các cuộc thi đấu thể thao, những buổi giao lưu cùng người hoạt động nghệ thuật trong cộng đồng như các dịch giả, nhà thơ, họa sĩ, diễn viên..., với ngôn ngữ được sử dụng là tiếng Việt.

Kể từ đó, nhiều trại hè đã được tổ chức, giúp trẻ em xa xứ thấy sự gắn kết với quê hương và thêm hiểu, thêm yêu tiếng Việt. Năm 2017, TS. Nguyễn Thụy Anh tiếp tục mở trại mùa thu trong cộng đồng người Việt ở Stuttgart (Đức). Với tên gọi “Trường phù thủy Stuttgart”, qua những hoạt động diễn ra vào dịp nghỉ thu và lễ Halloween, tiếng Việt đã vang lên cùng các trò phiêu lưu của “các phù thủy nhỏ Stuttgart”. Từ đó, tình yêu, động lực học tiếng Việt được thắp lửa trong trái tim mỗi người Việt xa quê, nhất là những em nhỏ - thế hệ được sinh ra và lớn lên hoàn toàn ở nước ngoài.

Tự sự nặng lòng của TS. Nguyễn Thụy Anh với tiếng Việt ở nơi xa Tổ quốc, vì thế không quá lạ khi chị ra mắt bộ sách Chào tiếng Việt. Trong Lời nói đầu của 2 tập sách đầu tiên vừa được ra mắt, TS. Nguyễn Thụy Anh chia sẻ, chị coi bộ sách như một món quà trân trọng gửi tặng các bậc phụ huynh quan tâm đến dạy tiếng Việt cho con em mình, là sự chia sẻ và đồng hành với các thầy cô giáo tâm huyết trong việc giữ gìn tiếng nước mình ở nơi xa xứ. Thông qua bộ sách, chị cũng kỳ vọng có thể chia sẻ những điểm thú vị về văn hóa Việt, con người và phong cảnh đất nước trong mối tương quan với văn hóa nước bản địa và văn hóa thế giới.

TS. Nguyễn Thụy Anh cho rằng, trẻ em Việt Nam ở nước ngoài tiếp cận tiếng Việt như ngoại ngữ nhưng lại không hoàn toàn như trẻ em bản xứ vì các em đều có gốc từ Việt Nam. Xung quanh các em có cha mẹ, ông bà là người Việt Nam. Vì thế, khi tổ chức hoạt động trong các trại mùa hè, mùa thu hoặc viết sách, chị luôn “tận dụng” điểm thuận lợi đó để kéo phụ huynh vào học cùng con, đưa trẻ vào một cộng đồng nói tiếng Việt.

Cũng theo TS. Nguyễn Thụy Anh, điều quan trọng nhất khi dạy tiếng Việt cho trẻ em Việt Nam ở nước ngoài là cần khơi gợi sự hứng thú, tò mò và nhu cầu giao tiếp bằng tiếng Việt của các em thông qua các hoạt động tương tác như trò chơi, lễ hội… Từ đó, các em tự muốn tìm hiểu, học và sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp.

THƯ HOÀNG