Việc Mỹ bắn rơi máy bay không người lái của Iran ở eo biển Hormuz làm dấy lên lo ngại nguy cơ chiến tranh ở vùng Vịnh. Mặc dù Iran bác bỏ thông tin Mỹ bắn rơi máy bay nhưng sự việc có thể được xem là “lằn ranh đỏ” mà Washington đặt ra cho Tehran.
 |
| Tàu tấn công đổ bộ USS Boxer hiện diện ở vùng Vịnh. Ảnh: AFP/Getty Images |
Hãng AFP dẫn lời người phát ngôn Lầu Năm Góc Jonathan Hoffman cho hay, máy bay không người lái của Iran đã bị bắn hạ ngay lập tức sau khi tiếp cận tàu tấn công đổ bộ USS Boxer chở đơn vị viễn chinh thủy quân lục chiến 11 và hơn 2.000 lính thủy quân lục chiến ở khoảng cách 914 mét tại eo biển Hormuz. Ông Hoffman gọi đây là động thái mới nhất trong “nhiều hành động khiêu khích và thù địch” của Iran nhằm chống lại các tàu hoạt động trong vùng biển quốc tế. Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc giục các nước chỉ trích những gì mà ông cho là nỗ lực của Iran trong việc phá vỡ tự do hàng hải và thương mại toàn cầu trên tuyến đường thủy chiến lược tại vịnh Persian.
Tuy nhiên, theo hãng thông tấn Tasnim, phía Iran khẳng định, nước này không bị mất bất kỳ chiếc máy bay không người lái nào. Người phát ngôn lực lượng vũ trang Iran, Tướng Abolfazl Shekarchi cho rằng, tuyên bố của Mỹ là “vô căn cứ và ảo tưởng”. “Không có báo cáo nào về sự đối đầu với tàu USS Boxer… Tất cả máy bay không người lái của Iran hoạt động ở vịnh Persian và eo biển Hormuz đều trở về căn cứ an toàn sau khi thực hiện nhiệm vụ trinh sát và kiểm soát”, ông Shekarchi nói.
Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi viết trên Twitter bày tỏ lo ngại việc USS Boxer bắn rơi máy bay của Tehran là nhầm lẫn bởi Tehran không thất lạc máy bay không người lái nào ở eo biển Hormuz hay nơi nào khác.
Sự việc nói trên xảy ra sau hàng loạt vụ tấn công và bắt giữ các tàu tại khu vực vốn được xem là “chảo lửa”. Iran bị quy trách nhiệm trong những vụ này, chẳng hạn vụ bắn rơi máy bay do thám không người lái của Mỹ ở eo biển Hormuz ngày 20-6, hay bắt giữ tàu chở dầu nước ngoài treo cờ Panama ở vịnh Persian, tấn công tàu chở dầu ở vịnh Oman…
Các nhà quan sát cho rằng, căng thẳng giữa Mỹ và Iran tiến sát “lằn ranh đỏ” sau khi Iran bắn rơi máy bay của Mỹ hôm 20-6. Còn với lần này, Mỹ đã hành động với khí tài quân sự Iran, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xảy ra cuộc chiến ở vùng Vịnh - nơi lưu thông gần 1/3 lượng dầu thô của thế giới.
Theo chuyên gia Deborah Haynes của hãng tin Sky News, mặc dù Lầu Năm Góc gọi việc bắn hạ máy bay của Iran là phản ứng tự vệ nhưng nước Cộng hòa Hồi giáo sẽ xem đây là hành động thù địch. Ông Benjamin H. Friedman, Giám đốc chính sách của tổ chức Defense Priorities cho rằng, việc Mỹ bắn rơi máy bay Iran có thể đặt điều kiện “cho một tính toán sai lầm mà có thể nhanh chóng biến thành cuộc chiến trên quy mô rộng hơn”. Các nhà quan sát khác nhìn nhận sự việc đặt ra “lằn ranh đỏ” cho Iran khi Mỹ lo ngại nước Cộng hòa Hồi giáo sẽ sử dụng các vũ khí như máy bay không người lái để đe dọa tính mạng binh sĩ của cường quốc này.
Tuy nhiên, hiện cả Mỹ lẫn Iran đều để ngỏ khả năng đối thoại. Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif xác nhận, nước ông và Mỹ chỉ “cách chiến tranh vài phút” sau khi Tehran bắn rơi máy bay Mỹ hồi tháng 6, nhưng nhà ngoại giao này vẫn hy vọng có thể giải quyết căng thẳng. Ngay cả với việc Iran gia tăng mức độ làm giàu uranium vượt quá giới hạn cho phép, ông Zarif cũng nói rằng, quyết định này có thể được đảo ngược khi “phía bên kia sẵn sàng thực thi các cam kết”, hàm ý nhắc đến các biện pháp trừng phạt của Mỹ áp đặt với Tehran. Tổng thống Trump muốn sử dụng chiến lược “gây áp lực tối đa” lên Iran nhưng ông Zarif đã nhượng bộ bằng đề xuất cho phép thanh sát viên Liên Hợp Quốc kiểm tra toàn bộ chương trình hạt nhân của Tehran nếu Washington đồng ý gỡ bỏ lệnh trừng phạt.
Đối thoại có thể là con đường ngắn nhất để xoa dịu căng thẳng, nhưng Mỹ và Iran sẽ khó gạt bỏ ngay lập tức những bất đồng để đàm phán, nhất là khi Washington vừa áp đặt trừng phạt lên các công ty cung ứng các nguyên vật liệu cho chương trình hạt nhân Tehran. Những bước tính toán riêng của cả Mỹ lẫn Iran đang làm mối quan hệ song phương thêm phức tạp và vùng Vịnh càng thêm bất ổn.
PHÚC NGUYÊN
