Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh siết chặt hơn các biện pháp trừng phạt Iran sau vụ tấn công hai nhà máy lọc dầu ở Saudi Arabia mà Tehran bị nghi là thủ phạm. Nếu căng thẳng tiếp tục leo thang sẽ dập tắt triển vọng đối thoại Mỹ - Iran và có thể đẩy giá dầu tăng cao hơn nữa.
 |
| Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo (trái) đến Saudi Arabia, gặp gỡ Thái tử Mohammed bin Salman để bàn giải pháp trả đũa Iran. Ảnh: AFP |
Hãng Bloomberg cho biết, Tổng thống Donald Trump đã ra lệnh Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin “gia tăng trừng phạt đáng kể” đối với Iran, nhưng không cho biết chi tiết. Các biện pháp trừng phạt mà Mỹ đang áp đặt nhằm vào nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei, Ngoại trưởng Mohammad Javad Zarif và 8 quan chức cấp cao thuộc Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC); đồng thời ngăn chặn xuất khẩu dầu mỏ cũng như các giao dịch tài chính của nước Cộng hòa Hồi giáo này. Chiến lược “gây áp lực tối đa” của Mỹ khiến lượng dầu xuất khẩu của Iran giảm từ 2,5 triệu thùng/ngày còn chỉ 500.000 thùng/ngày.
Tổng thống Iran có thể hủy chuyến đi New York
Tuyên bố của ông chủ Nhà Trắng trên Twitter về việc gia tăng trừng phạt được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Saudi Arabia công bố bằng chứng tìm thấy tại hiện trường vụ tấn công, mà theo họ chính là các mảnh vỡ từ tên lửa hành trình và máy bay không người lái của Iran. Người phát ngôn Bộ quốc phòng Saudi Arabia, Đại tá Turki al-Malki, cho biết cuộc tấn công “đến từ phía bắc”, có sự “bảo trợ” của Iran và không thể xuất phát từ Yemen. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 19-9 có mặt ở thành phố Jeddah của Saudi Arabia, gặp gỡ Thái tử Mohammed bin Salman để bàn giải pháp trả đũa Tehran.
Song, các nhà chức trách Mỹ và Saudi Arabia không đề cập trực tiếp chính Iran tấn công hai nhà máy lọc dầu. Trong khi đó, Tổng thống Iran Hassan Rouhani khẳng định, nước ông không muốn chiến tranh và bác bỏ liên quan vụ tấn công. Tổng thống Rouhani và Ngoại trưởng Zarif sẽ hủy chuyến đi New York vào tuần tới để tham dự cuộc họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (LHQ) nếu Mỹ không sớm cấp thị thực nhập cảnh (visa).
Ban đầu, Tổng thống Trump đề cập khả năng gặp gỡ người đồng cấp Rouhani bên lề cuộc họp ở New York nhằm thúc đẩy đàm phán tìm kiếm thỏa thuận mới sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với nhóm P5+1 năm 2015. Song, đến ngày 17-9, ông Trump nói rằng không muốn gặp ông Rouhani; còn nhà lãnh đạo tối cao Iran Khamenei nhấn mạnh, nước ông sẽ không đàm phán với Mỹ ở New York hay bất kỳ nơi nào khác.
“Có rất nhiều sự lựa chọn”
Hãng Reuters dẫn lời các nhà quan sát cho rằng, bằng chứng về trách nhiệm của Iran và chứng cứ vụ tấn công đến từ lãnh thổ nước Cộng hòa Hồi giáo có thể gây áp lực cho Saudi Arabia cũng như Mỹ phải đưa ra phản ứng. Theo giới chuyên gia, việc Tổng thống Trump công bố lệnh trừng phạt mới chống lại Iran cho thấy ông muốn tránh xung đột quân sự. “Có rất nhiều lựa chọn. Có sự lựa chọn tối đa và có những lựa chọn khác ít hơn. Chúng ta cùng chờ xem. Tôi đang nói rằng lựa chọn tối đa có nghĩa là bước vào một cuộc chiến”, người đứng đầu Nhà Trắng nói với các phóng viên tại Los Angeles ngày 18-9 (sáng 19-9, giờ Việt Nam).
Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres cảnh báo, xung đột lớn ở vùng Vịnh sẽ gây hậu quả nặng nề cho khu vực và toàn cầu. Các chuyên gia LHQ lên đường tới Saudi Arabia để điều tra về vụ tấn công và ông Guterres muốn ngăn chặn bất kỳ sự leo thang nào.
Theo đài NPR có trụ sở ở Washington, nếu xung đột xảy ra, chẳng hạn một cuộc tấn công vào Iran sẽ gây tác động mạnh mẽ đến 5.000 binh sĩ Mỹ đang đồn trú ở Iraq. Nhóm dân quân Lực lượng huy động nhân dân thân Iran ở Iraq có thể trả đũa nhằm vào các binh sĩ Mỹ. Các chiến hạm của Washington ở vịnh Ba Tư sẽ là mục tiêu của tàu hải quân, tên lửa và máy bay không người lái Iran.
Đây không phải là lần đầu tiên Iran bị đổ lỗi trong các vụ tấn công ở vùng Vịnh. Mỹ và các đồng minh Arab muốn Iran ngừng ủng hộ phiến quân ở Yemen, Iraq và Lebanon; đồng thời giới hạn chương trình tên lửa và hạt nhân. Vì vậy, Tehran cho rằng, Washington vội vàng dùng những cáo buộc để gây sức ép tối đa lên nước này. Vấn đề mấu chốt là sau những dấu hiệu về khả năng “tan băng” trong quan hệ Mỹ - Iran, triển vọng đối thoại giữa hai nước này tại New York để tháo “ngòi nổ” và cứu vãn thỏa thuận hạt nhân năm 2015 dường như vụt tắt. Các chuyên gia cảnh báo, nếu căng thẳng ở vùng Vịnh leo thang nhiều tháng, giá dầu thô Brent có thể tăng tới 85 USD/thùng.
PHÚC NGUYÊN
