Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) vừa công bố báo cáo cho thấy các nền tảng mạng xã hội lớn đã thu thập lượng dữ liệu người dùng khổng lồ, vượt xa nhận thức của hầu hết người dùng. Đáng chú ý, trẻ em và thanh, thiếu niên cũng là mục tiêu của hoạt động này.
 |
| Các nền tảng mạng xã hội bị phát hiện đã thu thập và chia sẻ lượng thông tin cá nhân lớn của người dùng. Ảnh: Getty Images |
Khủng hoảng sức khỏe tâm thần
Theo The New York Times, nghiên cứu kéo dài gần 4 năm (từ tháng 12-2020) với 9 công ty công nghệ đang vận hành 13 nền tảng mạng xã hội của FTC chỉ ra các công ty này đã lợi dụng dữ liệu thu thập từ người dùng để phục vụ quảng cáo nhắm đến các nhóm người dùng theo những tiêu chí như độ tuổi, giới tính và vị trí địa lý. Dù dịch vụ của họ chủ yếu miễn phí, các nền tảng này kiếm lời từ việc sử dụng thông tin cá nhân để tối ưu hóa quảng cáo.
“Các hoạt động theo dõi này đe dọa quyền riêng tư, tự do của người dùng và có thể gây ra những nguy cơ như đánh cắp danh tính hay bị theo dõi”, The New York Times dẫn lời Chủ tịch FTC Lina Kahn cho biết. Theo bà Kahn, người dùng không có quyền kiểm soát thực sự đối với việc dữ liệu của họ bị thu thập và sử dụng. Các công ty này không chỉ giữ lại dữ liệu người dùng vô thời hạn mà còn không cung cấp các lựa chọn rõ ràng để người dùng có thể từ chối hoặc kiểm soát cách thức sử dụng thông tin cá nhân của họ.
FTC cũng nhấn mạnh, các công ty đó đã không bảo vệ đầy đủ cho người dùng, đặc biệt là trẻ em và thanh, thiếu niên. Các gã khổng lồ công nghệ hiện đang chịu áp lực lớn về vấn đề vi phạm quyền riêng tư và bị cáo buộc góp phần vào cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần ở thanh, thiếu niên. Nhiều nhà khoa học xã hội và bác sĩ quy kết tình trạng này có liên quan việc sử dụng mạng xã hội và điện thoại thông minh quá mức. Tuy nhiên, dù có nhiều đề xuất được đưa ra tại Quốc hội Mỹ nhằm siết chặt các quy định về quyền riêng tư và an toàn trực tuyến cho trẻ em, hầu hết các nỗ lực lập pháp đều thất bại.
Về phần mình, các công ty như Google, chủ sở hữu của YouTube, vẫn cho rằng họ đã có chính sách bảo vệ quyền riêng tư chặt chẽ nhất trong ngành. Họ khẳng định không bán thông tin cá nhân và không sử dụng thông tin nhạy cảm để hiển thị quảng cáo. Theo PC Mag, người phát ngôn của Google, ông José Castañeda, nhấn mạnh: “Chúng tôi cấm cá nhân hóa quảng cáo cho người dùng dưới 18 tuổi và không cá nhân hóa quảng cáo cho nội dung dành cho trẻ em”.
Nỗ lực tự điều chỉnh thất bại
FTC chỉ trích nỗ lực tự điều chỉnh của các công ty công nghệ không có hiệu quả. Các công ty như Meta, TikTok và các nền tảng khác vẫn chưa có phản hồi về báo cáo mới của FTC. Riêng Discord, ứng dụng nhắn tin nổi tiếng, cho biết họ không vận hành hệ thống quảng cáo kỹ thuật số chính thức và họ cảm thấy bị báo cáo đánh đồng với các mô hình kinh doanh khác không tương đồng.
Năm 2020, FTC bắt đầu điều tra cách mà các công ty công nghệ lớn thu thập, sử dụng và lưu trữ dữ liệu người dùng, đặc biệt trên các nền tảng như Facebook, YouTube, và TikTok. Một điểm nổi bật khác của báo cáo nghiên cứu là đã chỉ ra sự thật nhiều công ty công nghệ đã mua dữ liệu từ các bên môi giới, thu thập thông tin từ cả những người không sử dụng nền tảng của họ. Thông tin cá nhân như tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn, thu nhập và tình trạng hôn nhân cũng thường được thu thập mà không có sự đồng ý rõ ràng của người dùng.
FTC đã đề xuất một số thay đổi để tăng cường bảo vệ quyền riêng tư cho trẻ em, đồng thời các nhà lập pháp Mỹ cũng đang tìm cách nâng cao tiêu chuẩn bảo vệ quyền riêng tư cho người dùng dưới 18 tuổi. Năm 2022, FTC đề xuất các quy định mới nhằm hạn chế việc quảng cáo dựa trên thói quen lướt web hoặc lịch sử tìm kiếm của người dùng. Ngoài ra, FTC cũng từng đệ đơn kiện nhiều công ty công nghệ vì vi phạm quyền riêng tư, và đã đạt được thỏa thuận trị giá 520 triệu USD với Epic Games vào cuối năm 2022 vì vi phạm luật bảo vệ quyền riêng tư trẻ em. Cũng trong năm đó, FTC phạt Twitter 150 triệu USD vì sử dụng dữ liệu an ninh của người dùng để phục vụ quảng cáo.
Có thể nói nghiên cứu của FTC về các nền tảng công nghệ lớn đã làm sáng tỏ một loạt vi phạm liên quan đến việc thu thập dữ liệu người dùng. Các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư của người dùng, đặc biệt vấn đề bảo vệ thanh, thiếu niên, trẻ em trên mạng xã hội sẽ là vấn đề cấp thiết của nhiều chính phủ hiện nay.
TRẦN ĐẮC LUÂN
