Đế chế "tỷ đô" từ ly trà 1 USD

Câu chuyện về hai anh em họ Zhang thành công trong việc biến một quầy đá bào nhỏ thành chuỗi đồ uống vượt mặt Starbucks tạo nên hiện tượng kinh doanh phi thường của Trung Quốc hiện đại trong bối cảnh kinh tế đang giảm tốc.

Mixue có hơn 40.000 cửa hàng tại Trung Quốc và gần 4.800 cửa hàng tại 11 quốc gia khác, chủ yếu tại châu Á. Ảnh: Shanshan Kao/Forbes Asia

Trong thời đại mà các thương hiệu đồ uống cao cấp đang thống trị thị trường toàn cầu, một hiện tượng ngược dòng đã xuất hiện từ Trung Quốc: Mixue, thương hiệu của những cốc đồ uống có giá chưa đến 1 USD nhưng lại tạo nên tài sản “tỷ đô” cho người sáng lập. Khi chuỗi cửa hàng khởi nghiệp này vừa có phiên phát hành cổ phiếu lần đầu (IPO) thành công tại Hong Kong (Trung Quốc) vào đầu tháng 3-2025, giới đầu tư không khỏi ngạc nhiên trước khả năng sinh lời kỳ lạ của mô hình kinh doanh đó. Mixue chứng minh rằng trong thế giới kinh doanh, đôi khi “ít hơn” lại có thể mang đến “nhiều hơn” một cách đáng kinh ngạc.

Chiến lược giá rẻ bậc thầy

Con đường dẫn đến thành công của Mixue bắt đầu cách đây gần 3 thập kỷ, từ quầy đá bào nhỏ tại thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, một trong những tỉnh nghèo nhất Trung Quốc. Theo Forbes, năm 1997 Zhang Hongchao sinh ra trong gia đình nông dân nghèo khó, vay 3.000 Nhân dân tệ (tương đương 414 USD) của bà ngoại để mở quầy đá bào đầu tiên mang tên Coldsnap.

Bước ngoặt đến vào năm 2005 khi Zhang bắt đầu bán kem mềm với giá chỉ 1 Nhân dân tệ (khoảng 15 cent). Sản phẩm này trở thành hiện tượng và thu hút khách hàng đổ xô đến cửa hàng của ông. Thành công ban đầu cho phép Mixue mở rộng nhanh chóng lên 20 cửa hàng, theo CNN.

Người em trai của Zhang Hongchao là Zhang Hongfu gia nhập công ty năm 2007 và phát triển mô hình nhượng quyền thành công, tạo tiền đề cho sự bùng nổ sau này. Cũng theo CNN, triết lý kinh doanh đơn giản nhưng hiệu quả của Zhang Hongchao đã định hình toàn bộ chiến lược của công ty: “Để mọi người trên thế giới ăn ngon và uống ngon chỉ với 2 USD”.

Với chiến lược giá từ 2-8 Nhân dân tệ (0,3-1,2 USD) cho mỗi sản phẩm, Mixue thu hút lượng lớn khách hàng, đặc biệt là sinh viên và người có thu nhập thấp tại các thành phố kém phát triển của Trung Quốc. Kết quả của chiến lược này thật đáng kinh ngạc: từ chưa đến 10.000 cửa hàng vào năm 2019, Mixue bùng nổ lên hơn 45.000 cửa hàng trên toàn cầu tính đến tháng 9-2024, vượt qua cả những gã khổng lồ như McDonald’s và Starbucks về số lượng cửa hàng, theo Bloomberg.

Sự tăng trưởng này đã được củng cố bằng phiên IPO thành công tại Hong Kong (Trung Quốc) vào tháng 3-2025, huy động 444 triệu USD với giá cổ phiếu tăng vọt 43,2% trong ngày giao dịch đầu tiên, từ 202,5 HKD lên 290 HKD.

Mô hình nhượng quyền độc đáo

Trái với hầu hết các chuỗi đồ uống lớn trên thế giới, thành công của Mixue không đến từ việc tự vận hành cửa hàng mà từ mô hình nhượng quyền đặc biệt. Cụ thể, theo Reuters, hơn 99% cửa hàng của họ được điều hành bởi các bên được nhượng quyền, khác biệt so với Starbucks, nơi 53% cửa hàng do công ty trực tiếp quản lý.

Chi phí đầu tư ban đầu cho cửa hàng Mixue chỉ khoảng 210.000 Nhân dân tệ (29.000 USD), con số khá thấp trong ngành kinh doanh ẩm thực. Điều này khiến nó trở thành lựa chọn hấp dẫn cho nhiều người Trung Quốc đang tìm kiếm cơ hội kinh doanh trong bối cảnh thị trường việc làm ảm đạm. Dòng tiền chính của Mixue không đến từ việc bán đồ uống trực tiếp mà từ việc cung cấp nguyên liệu, thiết bị và bao bì cho các nhà nhượng quyền.

Gần 98% doanh thu của công ty đến từ hoạt động này, theo Forbes. Điều này biến Mixue thành nhà cung cấp nguyên liệu hơn là thương hiệu đồ uống truyền thống. Mô hình kinh doanh này mang lại những kết quả tài chính ấn tượng. Trong 9 tháng năm 2024, doanh thu tăng 21% lên 18,7 tỷ Nhân dân tệ (2,6 tỷ USD), trong khi lợi nhuận ròng tăng 42% lên 3,49 tỷ Nhân dân tệ (479 triệu USD), theo Bloomberg.

Dù gặt hái nhiều thành công, song mô hình kinh doanh của Mixue cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Theo Bloomberg, một vấn đề lớn là hiện tượng “tự cạnh tranh” khi nhiều cửa hàng Mixue mở quá gần nhau, đôi khi chỉ cách 200m, khiến họ phải tranh giành cùng một nhóm khách hàng. Điều này đã bắt đầu ảnh hưởng đến doanh số: giá trị giao dịch hằng ngày trung bình trên mỗi cửa hàng đã giảm 5% xuống còn 4.184 Nhân dân tệ trong 9 tháng đầu năm 2024. Nhiều chủ nhượng quyền phát hiện thời gian hòa vốn có thể kéo dài từ 2-3 năm, lâu hơn nhiều so với thông tin ban đầu họ nhận được.

TRẦN ĐẮC LUÂN