Dự án 7.700km chặn sa mạc Sahara ở châu Phi đang được hồi sinh nhờ công nghệ của Trung Quốc, tạo nên liên minh sinh thái ngoạn mục giữa hai lục địa và đánh dấu cuộc cách mạng cải thiện sự khô hạn trong tương lai.
 |
| Dự án “Vành đai xanh vĩ đại” của châu Phi, với sự tham gia và tài trợ từ Trung Quốc, được quảng bá tại khu vực đông nam Niger. Ảnh: Weibo |
Tại quốc gia Bắc Phi Mauritania, nơi các cồn cát chôn vùi đường cao tốc và làm hao hụt 15% GDP hằng năm, các nhà khoa học Trung Quốc triển khai sáng kiến “nhỏ nhưng mạnh mẽ”: lưới cỏ hình bàn cờ, một kỹ thuật được hoàn thiện và từng cứu sa mạc Taklamakan (Trung Quốc). Những lưới này kết hợp các loại cây bụi chịu hạn như saxaul và keo, giúp ổn định các cồn cát di chuyển gần thủ đô Nouakchott của Mauritania, theo SCMP.
Hai thập kỷ trước, các quốc gia châu Phi từng khởi động kế hoạch đầy tham vọng: xây dựng “Vành đai xanh vĩ đại” kéo dài 7.700 km, nhằm ngăn chặn sự mở rộng của sa mạc Sahara về phía nam. Tuy nhiên, sau nhiều năm triển khai, dự án vẫn đình trệ vì thiếu kinh phí, bất ổn chính trị và chưa tìm được những giải pháp hiệu quả để nhân rộng. Tính đến năm 2020, chỉ khoảng 4% mục tiêu đề ra từ năm 2007 được thực hiện. Tuy nhiên, gần đây, tình trạng này bắt đầu thay đổi nhờ sự hỗ trợ từ Trung Quốc.
Theo SCMP, tại hội thảo ở Bắc Kinh gần đây, ông Lei Jiaqiang, chuyên gia hàng đầu về sa mạc hóa thuộc Viện Sinh thái và Địa lý Tân Cương (Viện Hàn lâm khoa học Trung Quốc), tiết lộ vai trò âm thầm của Trung Quốc trong cuộc chiến chống sa mạc hóa của châu Phi. Theo đó, công nghệ kiểm soát sa mạc được đúc kết qua bốn thập kỷ kinh nghiệm tại Trung Quốc - từ lưới cỏ hình bàn cờ đến hệ thống tưới nhỏ giọt bằng nước lợ và kỹ thuật trồng các loài cây chịu hạn - giờ đây đang được áp dụng có chọn lọc dọc theo Vành đai xanh châu Phi. Kết quả ban đầu đầy khích lệ: Ethiopia phục hồi 36 triệu mẫu Anh đất bị thoái hóa; Senegal trồng 11,4 triệu cây; Nigeria tạo 20.000 việc làm liên quan đến dự án, theo trang Upworthy.
Theo SCMP, thành công của các dự án vành đai xanh dựa trên sự kết hợp giữa công nghệ Trung Quốc và tri thức bản địa châu Phi. Tại Ethiopia, các nhóm công tác của Trung Quốc đã dọn sạch các bụi gai xâm lấn làm nghẹt đồng cỏ, phục hồi đồng cỏ và tăng gấp ba lần năng suất thức ăn gia súc thông qua chăn thả luân phiên, một hệ thống dựa trên kiến thức địa phương. Tương tự, tại Burkina Faso, Mali và Niger, khoảng 120 cộng đồng cùng nhau trồng vành đai xanh trên hơn 6.200 mẫu Anh đất bị thoái hóa, với hơn hai triệu hạt giống và cây con từ 50 loài cây bản địa được chọn lọc dựa trên kiến thức truyền thống, theo trang Upworthy.
Khu vực Sahel, dải bán khô hạn trải dài từ Senegal đến Djibouti, từ lâu là điểm nóng của thảm họa do khí hậu gây ra. Nhiều thập kỷ hạn hán, phá rừng và chăn nuôi quá mức đã biến những vùng đất rộng lớn thành vùng đất hoang, khiến hàng triệu người phải di dời và không thoát khỏi các chu kỳ đói nghèo và xung đột.
Sáng kiến Vành đai xanh vĩ đại của Liên minh châu Phi được khởi động vào năm 2007 và nhằm mục đích phục hồi 100 triệu ha đất bị thoái hóa vào năm 2030, cô lập 250 triệu tấn carbon và tạo ra 10 triệu việc làm. Những thách thức là rất lớn: lượng mưa không đều, đất nghèo dinh dưỡng và dân số tăng nhanh hơn khả năng đất có thể duy trì, ông Lei nói trong một video do Viện hàn lâm công bố ngày 3-3 vừa qua. “Nhưng kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy cuộc chiến này có thể thắng”, ông nói với SCMP.
Ông Lei cho biết, Trung Quốc triển khai dự án tái trồng rừng lớn nhất thế giới tại quê nhà và đã hoàn thiện các giải pháp cho các môi trường khắc nghiệt, từ tưới nhỏ giọt sử dụng nước lợ đến các dải xanh dọc đường cao tốc sa mạc. “Công nghệ kiểm soát sa mạc của Trung Quốc được các nước châu Phi mong muốn nhiều như đường sắt cao tốc và chương trình khám phá không gian”, ông Lei nói. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức hiện hữu. Biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm hạn hán. Để mở rộng quy mô cần nhiều sự tin tưởng và hỗ trợ hơn từ các chính phủ địa phương.
Trong cuộc chiến chống sa mạc hóa tại châu Phi, mô hình hợp tác sinh thái Trung Quốc - châu Phi có thể đại diện cho mô hình mới về cách các quốc gia đối mặt với khủng hoảng khí hậu như El Wely, nhà lãnh đạo cộng đồng ở Chinguetti, chia sẻ với Euronews: “Chúng tôi tin rằng sa mạc hóa là số phận của chúng tôi. Nhưng may mắn thay, vẫn còn những người tin rằng có thể chống lại nó”.
TRẦN ĐẮC LUÂN
