Gần đây, sản phẩm kẹo rau củ do một số người nổi tiếng quảng cáo gây xôn xao dư luận về tính xác thực của công dụng và thành phần. Không riêng trường hợp này, thời gian qua, không ít nghệ sĩ, người có sức ảnh hưởng vướng vào lùm xùm quảng cáo sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
 |
| (Ảnh minh họa) |
Báo Đà Nẵng có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Công Tín (Công ty Luật AMI, Đoàn Luật sư thành phố Đà Nẵng) để làm rõ trách nhiệm của những người nổi tiếng trong việc quảng bá sản phẩm, cũng như các biện pháp pháp lý cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
* Pháp luật hiện hành quy định như thế nào về hoạt động quảng cáo thực phẩm chức năng, thưa luật sư?
- Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm: thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học. Hiện nay, hoạt động quảng cáo thực phẩm chức năng chịu sự điều chỉnh bởi 2 nguồn pháp luật chính là pháp luật về quảng cáo và pháp luật về an toàn thực phẩm.
Khi quảng cáo thực phẩm chức năng, tổ chức, cá nhân phải tuân thủ các quy định tại Điều 5, Nghị định số 181/2013/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quảng cáo; bảo đảm nội dung quảng cáo phải phù hợp giấy tiếp nhận bản công bố hợp quy hoặc giấy xác nhận phù hợp quy định an toàn thực phẩm. Nội dung quảng cáo phải bao gồm tên thực phẩm, phụ gia thực phẩm, tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường.
Riêng thực phẩm chức năng, nội dung quảng cáo cần bổ sung thêm các thông tin như: tác dụng chính và các tác dụng phụ (nếu có), và khuyến cáo rõ ràng rằng “Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”. Không được quảng cáo thực phẩm chức năng gây hiểu nhầm sản phẩm đó là thuốc. Đồng thời, không được sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên tuổi của các đơn vị y tế, bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế, thư cảm ơn của người bệnh hoặc bài viết của bác sĩ, dược sĩ để quảng cáo thực phẩm.
* Theo luật sư, mức xử phạt quảng cáo sai sự thật về chất lượng, công dụng sản phẩm có đủ sức răn đe không?
- Quảng cáo sai sự thật về chất lượng, công dụng sản phẩm là hành vi bị nghiêm cấm theo khoản 9, Điều 8, Luật Quảng cáo 2012. Cá nhân, tổ chức vi phạm, tùy theo mức độ có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Về chế tài hành chính, theo khoản 5, Điều 34, Nghị định số 38/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo nêu: hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về chất lượng, công dụng của sản phẩm có thể bị xử phạt từ 60 triệu đồng đến 80 triệu đồng đối với cá nhân. Tổ chức vi phạm thì mức phạt gấp 2 lần so với cá nhân. Ngoài ra, tổ chức, cá nhân vi phạm còn có thể bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là tước quyền sử dụng giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm, giấy xác nhận nội dung quảng cáo. Biện pháp khắc phục hậu quả bao gồm yêu cầu tháo gỡ, tháo dỡ, xóa quảng cáo hoặc thu hồi sản phẩm báo, tạp chí in quảng cáo và cải chính thông tin.
Có thể thấy, mức phạt hành chính là tương đối thấp, không tương xứng với nguồn lợi kinh tế mà tổ chức, cá nhân có thể đạt được từ hành vi quảng cáo không đúng sự thật. Theo tôi, ngoài việc nâng cao mức phạt, cần bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả là tịch thu số lợi bất chính có được từ hành vi vi phạm. Điều này sẽ tạo sự răn đe mạnh mẽ hơn, đồng thời giúp hình thành văn hóa quảng cáo minh bạch và đúng sự thật, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
Về chế tài hình sự, người nào quảng cáo gian dối về hàng hóa, dịch vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội quảng cáo gian dối, hình phạt từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm (Điều 197, Bộ luật Hình sự). Trường hợp quảng cáo gian dối thu lợi bất chính từ 5 triệu đồng trở lên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lừa dối khách hàng theo Điều 198, Bộ luật Hình sự, mức phạt tù cao nhất lên đến 5 năm tù.
* Quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải nội dung quảng cáo được pháp luật quy định ra sao, thưa luật sư?
- Theo khoản 8, Điều 2, Luật Quảng cáo 2012, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người trực tiếp đưa các sản phẩm quảng cáo đến công chúng hoặc thể hiện sản phẩm quảng cáo trên người thông qua hình thức mặc, treo, gắn, dán, vẽ hoặc các hình thức tương tự. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành chỉ nêu khái niệm về người chuyển tải mà không quy định rõ quyền, nghĩa vụ hay địa vị pháp lý của đối tượng này. Một số ý kiến cho rằng người chuyển tải sản phẩm quảng cáo thực chất là người được thuê để thực hiện quảng cáo, và vì vậy có quyền và nghĩa vụ giống như người kinh doanh dịch vụ quảng cáo. Tuy nhiên, lý giải theo hướng này cũng còn nhiều khiên cưỡng. Chính những điểm chưa rõ ràng này gây khó khăn trong việc xử lý các vi phạm của người chuyển tải quảng cáo (người nổi tiếng, KOLs, KOC…) khi có vi phạm về quảng cáo.
Theo tôi, Luật Quảng cáo cần bổ sung các quy định rõ ràng về địa vị pháp lý (quyền và nghĩa vụ) của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo. Chúng ta cần phải tạo ra quy tắc xử sự chung, định hướng hành động cho các đối tượng này, có như vậy thì hoạt động của họ mới đi vào nền nếp, ổn định, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước liên quan đến hoạt động quảng cáo.
* Doanh nghiệp có trách nhiệm ra sao trong việc bảo đảm chất lượng sản phẩm và tính chính xác của thông tin quảng cáo, đặc biệt khi thông tin này được chuyển tải qua người nổi tiếng?
- Người quảng cáo là tổ chức, cá nhân có yêu cầu quảng cáo sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của mình hoặc bản thân tổ chức, cá nhân đó. Theo Điều 12, Luật Quảng cáo 2012, người quảng cáo phải có nghĩa vụ cung cấp cho người kinh doanh dịch vụ quảng cáo hoặc người phát hành quảng cáo thông tin cần thiết, trung thực, chính xác về cơ quan, tổ chức, cá nhân, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, các tài liệu liên quan đến điều kiện quảng cáo và chịu trách nhiệm về các thông tin đó; bảo đảm chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ phù hợp nội dung quảng cáo; chịu trách nhiệm về sản phẩm quảng cáo của mình trong trường hợp trực tiếp thực hiện quảng cáo trên các phương tiện; liên đới chịu trách nhiệm về sản phẩm quảng cáo trong trường hợp thuê người khác thực hiện; cung cấp tài liệu liên quan đến sản phẩm quảng cáo khi người tiếp nhận quảng cáo hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
* Người tiêu dùng nên làm gì để tự bảo vệ mình trước các quảng cáo thực phẩm chức năng có dấu hiệu sai sự thật?
- Khi phát hiện quảng cáo thực phẩm chức năng có dấu hiệu sai sự thật, người tiêu dùng cần kiên quyết không mua sản phẩm. Họ có thể yêu cầu nhà sản xuất hoặc đơn vị phân phối cung cấp thông tin, giấy tờ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ, và chất lượng sản phẩm để đối chiếu với quảng cáo. Nếu gặp khó khăn trong việc xác minh, người tiêu dùng nên tìm sự hỗ trợ từ Hội Bảo vệ người tiêu dùng. Trường hợp thực phẩm chức năng không đúng chất lượng, công dụng như quảng cáo, người tiêu dùng cần lên tiếng mạnh mẽ để những người khác cùng biết và cùng ngăn chặn. Đồng thời, báo ngay với Hội Bảo vệ người tiêu dùng, cơ quan công an gần nhất để kịp thời điều tra, xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật.
* Cảm ơn chia sẻ của luật sư!
DUY AN thực hiện
