Nếu chỉ bàn về nội dung, việc bạn chọn sách giấy hay máy đọc sách có lẽ không quá quan trọng. Nhưng khi nói tới phương diện tác động tới môi trường và khí hậu, lựa chọn này đã trở thành một vấn đề tranh luận thú vị trong cộng đồng những người đọc sách.
 |
| Trước tình trạng biến đổi khí hậu, sách giấy và máy đọc sách đều có những ưu và nhược điểm cần cân nhắc. Ảnh: S.T |
Câu hỏi không dễ trả lời
Nhưng đâu là lựa chọn bền vững hơn với môi trường? Lượng khí thải carbon của việc đọc không lớn so với những việc khác mà mọi người đang làm, như đi du lịch, và đó cũng không phải là vấn đề nhiều người sẽ tính tới khi chọn cách đọc sách. Tuy nhiên đối với những người đang muốn tìm kiếm các thay đổi nhỏ trong cuộc sống để có thể giảm bớt tác động của họ đến môi trường và khí hậu, việc khám phá xem cách chúng ta đọc sách ảnh hưởng đến Trái đất như thế nào có thể cũng là một việc đáng cân nhắc.
Câu hỏi đọc sách in hay sách điện tử sẽ tốt hơn là một vấn đề phức tạp do mối liên hệ phong phú của các tài nguyên liên quan đến toàn bộ vòng đời của một tác phẩm đã xuất bản. Đó là cách thức mà sách và máy đọc sách được vận chuyển, loại năng lượng dùng cho máy đọc sách, và khả năng có thể tái chế của chúng.
Việc “đọc” sách định dạng kỹ thuật số đang gia tăng - nhất là sách nói. Theo Hiệp hội các nhà xuất bản Mỹ, hiện nay sách nói đã chiếm được thị phần tương đương với sách điện tử (khoảng 15%) tại thị trường sách nói chung ở Mỹ. Dẫu vậy, cho tới nay, sách in vẫn là định dạng phổ biến nhất.
Ông Andrew Albanese, Tổng Biên tập tạp chí Publishers Weekly cho biết: “Các nhà xuất bản đều quan tâm đến việc duy trì một hoạt động kinh doanh mà họ đã gầy dựng trong hàng trăm năm qua”. Ông giải thích lý do vì sao ngành này đang tập trung hầu hết các nỗ lực vào việc cải thiện tính bền vững của những cuốn sách bìa mềm và bìa cứng thay vì các định dạng sách kỹ thuật số. "Họ đang tìm cách điều hành những hoạt động kinh doanh sách in này một cách hiệu quả nhất, sạch nhất và xanh nhất có thể", ông Andrew Albanese nói.
Cuộc đua xanh và sạch hơn
Trước hết, có lẽ không thể phủ nhận, nếu so với sách điện tử, sách in truyền thống thường sẽ đi kèm với mức phát thải carbon cao hơn. Theo dữ liệu năm 2023 từ nhóm nghiên cứu WordsRated, trong ngành công nghiệp bột giấy và giấy, xuất bản sách là ngành phát thải khí nhà kính lớn thứ ba và mỗi năm có khoảng 32 triệu cây bị đốn ở Mỹ để lấy giấy in sách. Kế đó là việc in ấn và vận chuyển, chưa kể đến chuyện rất nhiều cuốn sách bị tiêu hủy vì không bán được.
Mặc dù đó là thông lệ tiêu chuẩn trong ngành nhưng các nhà xuất bản nhìn chung đều không muốn tiêu hủy sách. Vì vậy, thay vào đó, nhiều đơn vị đang quyên tặng những cuốn không bán được, chuyển sang in theo yêu cầu, hoặc, giống như NXB Chronicle Books (ở San Francisco, Mỹ), chọn cách giảm số bản in lần đầu để xem sách bán chạy ra sao rồi mới quyết định in thêm.
Bà Tyrrell Mahoney, Chủ tịch NXB Chronicle Books, cho biết giống như nhiều nhà xuất bản khác, công ty của bà đang cố gắng sử dụng loại giấy bền vững hơn. Bà cho biết: “Chúng tôi có đối tác tuyệt vời ở Ấn Độ, họ đã tìm ra cách sử dụng vật liệu tái chế làm từ bông để in giống như giấy”.
Các NXB cũng đang xem xét lại việc thiết kế sách. Có thể bạn sẽ ngạc nhiên nhưng thực tế có một số kiểu phông chữ nhất định sẽ thân thiện với môi trường hơn vì tốn ít giấy mực hơn. Bà Lucy Albanese, Giám đốc thiết kế cấp cao của NXB Harper Collins, cho biết: “Cho đến nay, những điều chỉnh tinh tế, không dễ nhận ra này đã tiết kiệm được hơn 200 triệu trang giấy trong tổng số 227 đầu sách kể từ tháng Chín năm ngoái”.
Bất kể những nỗ lực này của ngành xuất bản, việc đọc kỹ thuật số dường như vẫn có lợi thế đáng kể hơn sách in về mặt sinh thái vì nó không cần giấy nên sẽ tiết kiệm được cây cối, bột giấy và vận chuyển. Hơn nữa, các nhà sản xuất máy đọc sách như Amazon, công ty đang dẫn đầu thị trường máy đọc sách với các sản phẩm Kindle, cũng có thêm các chương trình tái chế thiết bị cũ.
Ông Corey Badcock, người đứng đầu bộ phận tiếp thị và sản phẩm Kindle của Amazon, cho biết: “Bằng cách chọn sách điện tử thay cho sách in, những chiếc máy đọc sách Kindle đã giúp tiết kiệm được khoảng 2,3 triệu tấn khí thải carbon trong khoảng hai năm”. Nhưng các thiết bị kỹ thuật số cũng thải ra lượng khí carbon đáng kể, chủ yếu ở giai đoạn sản xuất. Vỏ của những chiếc máy này được làm bằng nhựa có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch và khoáng chất trong pin của chúng cũng đòi hỏi phải khai thác nhiều tài nguyên.
|
Dù thế nào, đọc sách vẫn là hoạt động bền vững Ông Mike Berners-Lee, giáo sư về tính bền vững tại Trung tâm Môi trường Lancaster ở Vương quốc Anh, cũng là tác giả cuốn The Carbon Footprint of Everything, cho rằng việc quyết định nên mang theo một chiếc máy đọc sách hay một cuốn sách ra bãi biển rốt cuộc sẽ phụ thuộc vào mức độ tha thiết với việc đọc của bạn. Ông Berners-Lee nói: “Nếu bạn mua một chiếc máy đọc sách và đọc rất nhiều trên đó thì đó sẽ là việc làm phát thải ít carbon nhất. “Nhưng nếu tôi mua nó, đọc một vài cuốn sách và quyết định rằng tôi thích sách giấy hơn, thì đó là điều tồi tệ nhất”, ông tiếp. Tuy nhiên theo ông Berners-Lee, nói chung việc đọc sách vẫn là một hoạt động khá bền vững, bất kể là bạn đọc bằng máy đọc sách, đọc trên điện thoại hay đọc sách giấy như kiểu cũ. |
TRẦN ĐẮC LUÂN
