Đà Nẵng đang dần định hình và hội tụ rõ nét các tiêu chí đa dạng cũng như bản sắc của đô thị hiện đại, đa văn hóa - đa dân tộc - đa dân cư. Đây là kết quả từ sự kết hợp của các hằng số: vùng đất với điều kiện tự nhiên thuận lợi; nơi gặp gỡ của các tuyến giao thông khu vực và quốc tế; nơi hội tụ của nhiều tộc người; nơi giao lưu và tiếp biến văn hóa có chọn lọc. Xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển đô thị, sự đa dạng văn hóa tại đây đã được tiếp sức bởi thiết chế xã hội mềm dẻo, cùng với tinh thần cộng đồng cởi mở, khoan dung.
1. Tính chất cộng đồng, tiếp biến văn hóa có lẽ là nét nổi bật, đang được định hình rõ nét thông qua việc hình thành những khu đô thị mới, đóng góp cho thành phố các dấu ấn văn hóa mới cùng nền văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc cũng như tính năng động và cởi mở sẵn có của nó. Là một đô thị hiện đại và trên đà phát triển, quá trình tích tụ tiềm lực của Đà Nẵng luôn được tăng cường bằng sự bổ sung liên tục những di dân từ xa đến, mang theo tiềm năng của nhiều vùng văn hóa có bề dày phát triển cả ngàn năm. Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, thành phố tiếp tục là nơi thu hút mạnh mẽ các cộng đồng người nước ngoài đến đầu tư, sinh sống, học tập và làm việc.
Phố Tây An Thượng (phường Mỹ An, quận Ngũ Hành Sơn) hiện nay là nơi hội tụ những người nước ngoài đến sinh sống và làm việc, là ví dụ điển hình. Tính chất đa tộc người trong văn hóa, mối quan hệ thân thiện giữa các cộng đồng là một tài sản vô giá mà không phải thành phố nào cũng có được. Đó là một trong những yếu tố rất quan trọng làm cho tính chất cởi mở, năng động ngấm sâu vào hồn cốt đô thị của Đà Nẵng như một năng lực nội sinh. Và như là một kết quả tất yếu của tính chất đô thị hiện đại là đa văn hóa - đa dân tộc - đa dân cư, nhiều luồng văn hóa đã du nhập vào đây, được con người nơi đây tiếp nhận, cải biến. Và ở chiều ngược lại, tiến trình đó cũng đồng thời tạo điều kiện cho con người nơi đây hội nhập với thế giới. Đà Nẵng đã và đang trở thành một cửa ngõ, nơi mở cửa, nơi tiếp nhận và thúc đẩy quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóasôi động vào hàng bậc nhất Việt Nam.
2. Bức tranh tổng thể văn hóa nhiều màu sắc là động lực cho phát triển kinh tế - xã hội và cũng là nhân tố mang tính quyết định hình thành nên diện mạo kiến trúc đô thị đa dạng trong bức chân dung kiến trúc đô thị tại Đà Nẵng. Trong bối cảnh tiếp biến văn hóa, thành tựu kiến trúc của các cộng đồng (trong nước và quốc tế) đã hợp thành một tổng thể mà ở đó xu thế kết hợp được thể hiện rõ nét hơn xu thế thuần nhất về phong cách. Có thể nhìn thấy, trong tổng thể kiến trúc đô thị của Đà Nẵng thì các không gian đô thị, công trình kiến trúc phong cách Chăm, Pháp, kiến trúc Đông Dương là những di sản của thành phố.
Nhận định về bản sắc đô thị hiện đại Đà Nẵng, Sở Xây dựng thành phố cho biết, Đà Nẵng có được diện mạo, trình độ phát triển như ngày nay chính là do tác động không nhỏ của việc áp dụng các thành tựu công nghệ - kỹ thuật trong quá trình giao lưu văn hóa, đặc biệt là với văn hóa phương Tây. Dấu ấn kiến trúc đô thị Đà Nẵng thể hiện qua công trình kiến trúc mới được đầu tư xây dựng, các công trình kiến trúc cũ có giá trị được phát huy, bảo tồn trong quá trình phát triển của thành phố. Quá trình này đã đóng góp cho thành phố những công trình, khu đô thị như những điểm nhấn hiện đại: Tòa nhà Trung tâm Hành chính Đà Nẵng, Công viên APEC, Tòa thị chính Đà Nẵng được xây dựng từ Pháp (hiện nay cải tạo thành Bảo tàng thành phố), Thành Điện Hải... các điểm du lịch nghỉ dưỡng trên bán đảo Sơn Trà và công trình khách sạn dọc tuyến đường ven biển...
Nét đặc trưng góp phần tạo nên sự “riêng có” của đô thị Đà Nẵng hiện đại đó là thành phố kiên trì xây dựng và định hình hình ảnh một đô thị biển có mối quan hệ tương tác hữu cơ với biển, có nền kinh tế gắn với đại dương, có lối sống đô thị gắn với không gian biển, có môi trường biển tác động trực tiếp đến vận hành của đô thị. Ngoài yếu tố biển còn gắn với các cảnh quan thiên nhiên núi - sông - hồ tự nhiên (cảnh quan núi Hải Vân, Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn, Phước Tường - An Ngãi, dãy Bà Nà... sông Hàn, sông Cu Đê, sông Cẩm Lệ, sông Đô Tỏa, sông Cổ Cò... các hồ tự nhiên như Hòa Trung, Trước Đông, Đồng Tréo, Đồng Nghệ...), các công trình kiến trúc bản địa và kiến trúc lịch sử (kiến trúc Đông Dương, kiến trúc dân gian truyền thống cùng kinh nghiệm lâu đời ứng phó với điều kiện tự nhiên đặc thù). Đây là đặc điểm riêng của đô thị biển Đà Nẵng cần được bảo tồn, củng cố, phát huy và kiến tạo trong quá trình phát triển.
Hành trình xây dựng, đổi mới diện mạo kiến trúc đô thị Đà Nẵng đã thể hiện sinh động tiến trình hội nhập và giao lưu giữa văn hóa phương Tây với văn hóa bản địa. Những công trình kiến trúc không chỉ là những điểm nhấn kiến trúc đẹp mắt mà còn mang lại nhiều giá trị về mặt văn hóa, du lịch và kinh tế cho thành phố Đà Nẵng.
KHÁNH HÒA
