Cá cấn là loại cá đồng, thường sống thành từng đàn trong các con mương nhỏ ở vùng quê. Cá cấn nhiều nhất là vào tháng Chín, tháng Mười âm lịch, khi những con mưa cuối mùa xuất hiện, cá cấn theo dòng nước len lỏi trong các đám ruộng hay những con mương nhỏ dọc triền sông Hà Sấu, Cổ Cò. Nhớ lại những ngày này, trong bữa cơm độn khoai, sắn nhiều hơn cơm của người dân vùng cát quê tôi, thi thoảng có nồi cá cấn kho lá nghệ thơm ngon.
 |
| Cá ướp xong thường được để từ nửa tiếng đến một giờ cho ngấm gia vị rồi đặt lên bếp lửa. Ảnh: Đ.D |
Cá cấn chỉ bằng ngón tay út, con to nhất cũng chỉ bằng ngón chân cái, không béo, không nhiều thịt. Tuy vậy, cá cấn lại trở thành món ăn tốn cơm nhất trong những ngày mưa dầm gió lạnh cuối năm. Bắt được cá cấn về, cho vào nước rửa nhẹ nhàng cho hết nhớt, vớt ra rổ để ráo. Gia vị kho món ăn này là lá nghệ tươi, hành, tỏi, các loại gia vị và dĩ nhiên là không thể thiếu củ nén. Cá ướp xong thường được để từ nửa tiếng đến một giờ cho ngấm gia vị rồi đặt lên bếp lửa.
Trên bếp than liu riu, mùi cá kho quyện mùi củ nén, mùi lá nghệ thơm lừng một góc bếp. Khi nước vừa rút hết, cho vài muỗng dầu phụng nguyên chất và ít tiêu hột đâm nhuyễn lên trên. Bữa cơm ngày đông, mở vung cá kho đã thấy ấm áp và thơm lừng cả gian nhà. Từng con cá nho nhỏ vàng ươm màu lá nghệ và thơm nồng hương vị củ nén rất hấp dẫn. Cá kho nguyên mật có vị hơi đắng, nhưng sau đó là vị ngọt nhẹ rất ngon.
Cá cấn kho lá nghệ bình dị và đơn giản vậy thôi, nhưng hương vị thơm ngon thấm vào từng kỷ niệm, để rồi khi xa quê sống nơi phố thị, những chiều mùa đông lạnh giá, tôi lại thấy nhớ đến nao lòng hương thơm của món ăn nơi quê nghèo một thuở chưa xa. Đi dọc các con sông Hà Sấu, Cổ Cò, hay những con mương nhỏ ở quê tôi những ngày này, dễ dàng bắt gặp những cọng rớ cất lên giữa cánh đồng. Nhiều người đặt cái đó nhỏ giữa dòng chảy mương nước, vậy mà mẻ rớ nào cũng xúc được nửa chén cá, chủ yếu là cá cấn.
Là món ăn của nhà nghèo thuở ấy, nhưng nồi cá kho đúng điệu có sức hấp dẫn đặc biệt đối với người dân quê tôi. Hương vị đặc trưng của cá cấn kho lá nghệ không chỉ kích thích vị giác bữa cơm chiều đông giá lạnh mà còn làm sống lại những ký ức ấm áp, để rồi mỗi miếng cá trở thành một mảnh ghép quan trọng của câu chuyện gia đình và văn hóa xứ Quảng dãi dầu mưa nắng.
Tại Đà Nẵng, để cảm nhận tận cùng hương vị cá cấn kho lá nghệ, bạn có thể đến quán Tây Bắc (đường Âu Cơ, xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang) để thưởng thức.
DŨNG HỒNG
