“Còi tàu giục giã xóa đi hình bóng năm qua/ Ngập ngừng bước chân, lệ rơi quanh ta mấy lần/ Còi tàu giục giã, xóa đi hình bóng chúng ta/ Con tàu dần đi xa, cánh tay bạn vẫy chào ta…”. Trong nhịp điệu rạo rực từ ca khúc “Bản tango chia xa” với giọng hát quyến rũ của ca sĩ Quỳnh Hoa, các nhà văn, nhà thơ, các nhạc sĩ, ca sĩ, các văn nghệ sĩ và nhà báo bùi ngùi chia tay nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha.
 |
| Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha với người bạn tri âm - họa sĩ Lê Thiết Cương và ca sĩ Ngọc Châm trong sự kiện ra mắt công trình nghiên cứu âm nhạc của ông. Ảnh: Tư liệu |
Con mắt tinh đời trìu mến
Sau khi tiễn biệt nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha một đoạn đường cuối, trong lòng vẫn chưa khỏi hết bâng khuâng, nhạc sĩ Minh Đạo rủ tôi cùng các ca sĩ Quỳnh Hoa, Ngọc Châm (sáng lập Vàng son một thuở), ca sĩ trẻ Hoàng Lương uống trà và hàn huyên. Tôi đem cái cảm giác thú vị khi lắng nghe những giai điệu trong “Bản tango chia xa” hỏi Quỳnh Hoa thì được cho biết: “Anh Kha sáng tác bài này năm 1966 khi đang ở tuổi 17, trong tâm trạng vừa tốt nghiệp cấp 3 (Trung học phổ thông bây giờ) và rời xa mẹ ở Hải Phòng lên tàu đi Hà Nội học đại học”. Nữ ca sĩ kể rằng khoảng 5 năm trước, sau khi nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha thu dọn lại hành trang, tác phẩm thì lúc đấy ông đưa cho chị vài tập nhạc có rất nhiều bài chưa bao giờ được hát và khi lật đến “Bài Tanggo chia xa” thì Quỳnh Hoa dừng lại.
Khi dựng tác phẩm này, Quỳnh Hoa cân nhắc phải làm sao để phù hợp với người nghe hôm nay, chị mạnh dạn đề nghị với nhạc sĩ cho chủ động sản xuất, sẽ có một vài thay đổi và có thêm phần rap vào bài. Ông đồng ý ngay. Khi bản audio hoàn thiện, ông rất hài lòng và chia sẻ với bạn bè. Sau đó, cách đây chừng 2 năm, qua giới thiệu của ông, Quỳnh Hoa đã kết hợp với đạo diễn Trang Nhân Sơn về Hải Phòng, thực hiện phần hình với những cảnh quay tại Nhà hát lớn thành phố, Ga Hải Phòng, Trường THPT Ngô Quyền (tên cũ là Trường Bonnal) khi xưa ông từng học. “Không ngờ! Đó là lại là lần thực hiện sản phẩm để tri ân anh”, ca sĩ Quỳnh Hoa tỏ bày.
Quỳnh Hoa bảo rằng chị biết ơn nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha vô cùng vì: “Anh là người có công lớn, những năm 1987, anh dẫn Quỳnh Hoa đến nhà cụ Đoàn Chuẩn, cụ Văn Cao và từ đó mở ra cho Quỳnh Hoa - sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội - một chân trời mới về biểu diễn những bài nhạc tiền chiến, nhạc tình ca lãng mạn. Cũng từ đấy, mở ra một nhân sinh quan, một thế giới quan về những vẻ đẹp thanh khiết của thời kỳ đầu tân nhạc Việt Nam”.
Mang tấm lòng tri ân, Giáng Son chia sẻ nhiều kỷ niệm gắn với nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha. Nữ nhạc sĩ kể: Hồi đầu mới thành lập (cuối năm 1998) nhóm lấy tên là Du ca. Trong lần biểu diễn tại Rạp xiếc Trung ương (năm 1999) có nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha làm khán giả, sau đó ông chủ động cùng người bạn thân của mình là nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo giúp đỡ, định hướng cho nhóm. Điều đầu tiên hai nhạc sĩ góp ý đổi tên vì Du ca gắn liền với nhạc sĩ Trần Tiến, hơn nữa âm nhạc của nhóm kiểu khác, không phải du ca. “Lúc đấy mấy đứa không biết đổi tên nào thì anh Nguyễn Trọng Tạo về nghĩ ra cái tên Năm dòng kẻ”, Giáng Son chia sẻ.
Bừng sáng tuổi thơ chúng tôi
Với cá nhân người viết, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha gần gũi và đồng hành trên con đường âm nhạc ngay từ khi tôi còn là một cậu bé mới chỉ 10 tuổi, có điều nó giống như một cái duyên và chính bản thân tôi cũng không hề hay biết, phải nhiều chục năm sau mới chợt ngỡ ngàng. Chẳng là, tôi từng là một giọng ca nhí của Nhà văn hóa tỉnh Hà Bắc (nay là Bắc Giang và Bắc Ninh). Năm 1986 tôi được nghe bài “Mùa xuân có bao điều lạ” do một bạn nữ hát trên Đài Tiếng nói Việt Nam và bị cuốn hút vào ca khúc này.
Khoảng những năm 80, nhạc thiếu nhi thường rất thuần, nên việc xuất hiện “Mùa xuân có bao điều lạ” với phong cách âm nhạc khá lạ, là một bài tủ của tôi, không bao giờ thiếu trong các lần có cơ hội biểu diễn. Mãi về sau này, khi đã ở Hà Nội, đang là sinh viên trường nhạc, đã được tiếp xúc với nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha thì vẫn phải nhiều năm sau nữa tôi mới sững người khi biết “Mùa xuân có bao điều lạ” là sáng tác của ông.
Vẫn chưa hết ngạc nhiên, khi biết tin nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha chia tay cuộc đời, rất nhiều bạn bè đăng những cảm xúc trên trang cá nhân, trong đó, Lê Phương Hiền - cựu thành viên Tứ ca Sao Mai quen thuộc một thời, hiện là biên tập có tiếng trên kênh VOV Giao thông - chia sẻ ca khúc “Mùa xuân có bao điều lạ” phiên bản thu âm của Đài Tiếng nói Việt Nam năm xưa qua phần trình bày của bé Thu Hiền. Tôi nhấc điện thoại gọi cho Hiền và thật bất ngờ khi biết Phương Hiền chính là Thu Hiền, người hát bài “Mùa xuân có bao điều lạ” năm xưa tôi phải nghe trên đài, chéo ra và học theo. Nhắc đến “Mùa xuân có bao điều lạ” đã đưa Phương Hiền trở về những tháng ngày tuổi thơ đẹp của mình.
Thật ra, sáng tác ca khúc không phải đóng góp chính của nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha, nhưng người viết vẫn muốn chia sẻ trong bài viết này để thấy bên cạnh một Nguyễn Thụy Kha nổi bật của thi ca, có những câu thơ để đời; bên cạnh một tên tuổi lừng lững trong lĩnh vực nghiên cứu âm nhạc mà nói như tiến sĩ mỹ học Nguyễn Thế Hùng là nền âm nhạc Việt Nam may mắn mới có được một “Nguyễn Thụy Kha vạm vỡ, màu mỡ về sử nhạc”… còn có một Nguyễn Thụy Kha rất khác, say đắm, yêu đời và hồn nhiên trong sáng tác ca khúc, đồng thời còn là người truyền lửa cho nhiều thế hệ thiếu nhi và phát hiện, khuyến khích, đồng hành với những nghệ sĩ trẻ thuộc thế hệ sau.
NGUYỄN QUANG LONG
