Người đưa thư đã cứu Van Gogh

Trong hai năm ngắn ngủi ở miền Nam nước Pháp, danh họa Van Gogh đã vẽ 26 bức chân dung về một gia đình - không phải vì tiền hay danh tiếng, mà vì mối liên kết sâu sắc với họ đã giúp chữa lành tâm hồn bị tổn thương của ông.

Bức tranh Postman Joseph Roulin, Vincent van Gogh, 1888. Ảnh: Bảo tàng mỹ thuật Boston

Khi Vincent Van Gogh gặp khủng hoảng tinh thần vào tháng 12-1888, không phải bác sĩ hay người thân đã giúp ông vượt qua giai đoạn đen tối nhất. Chính Joseph Roulin - người đưa thư 47 tuổi với bộ râu đặc trưng và đồng phục xanh - người đã đưa danh họa người Hà Lan đến bệnh viện, chăm sóc ông và đồng hành đưa ông trở lại cuộc sống bình thường. Mối quan hệ đặc biệt này đã trở thành nguồn cảm hứng cho một trong những loạt tranh chân dung đáng chú ý nhất trong lịch sử nghệ thuật. Loạt tranh này cũng sắp được đoàn tụ lần đầu tiên sau hơn một thế kỷ tại một triển lãm khai mạc ngày 30-3 tại Boston (Mỹ).

Tìm lại hơi ấm

Tạp chí Smithsonian dẫn lời bà Katie Hanson, đồng giám tuyển tại Boston cho biết, vào khoảng ngoài 30 tuổi, Van Gogh đặt chân đến Arles, một thành phố ở miền Nam nước Pháp. Sau thời gian làm việc tại Hà Lan và Paris, ông đến Arles với mục tiêu phát triển phong cách riêng. Khi đến đây ông khó kết nối với người dân sở tại nhưng may mắn,  ông tìm thấy một tâm hồn đồng điệu ở người đưa thư Joseph Roulin. Mối quan hệ giữa họ nhanh chóng vượt xa ranh giới nghệ sĩ và người mẫu thông thường. Họ thường uống cà phê với nhau tại quán của Marie Ginoux, người chủ quán cho rằng mối quan hệ giữa hai người họ giống "như anh em".

Thông qua Joseph, Van Gogh được giới thiệu với cả gia đình ông ấy. Trong vòng chưa đầy hai năm, ông đã hoàn thành 6 bức tranh và 3 bản phác họa về Joseph, 8 bức về vợ ông là bà Augustine, và 3 bức về các con ông ấy là Armand (17 tuổi), Camille (11 tuổi) và em bé Marcelle, tổng cộng 26 bức chân dung.
Niềm vui được trở thành một phần của gia đình Roulin hiện rõ trong lá thư Van Gogh gửi cho em trai vào cuối năm 1888: "Anh đã vẽ chân dung của cả một gia đình, gia đình người đưa thư... Người đàn ông, vợ anh ta, đứa bé, cậu con trai và đứa con trai 16 tuổi, tất cả đều có cá tính và rất Pháp... Em có thể cảm nhận được điều đó làm anh cảm thấy như thế nào", tạp chí Smithsonian trích dẫn.

Đối với Van Gogh, một "người cô độc vĩnh viễn, bị dằn vặt bởi sự xa lánh” như Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) mô tả, gia đình người đưa thư Roulin đã trở thành nơi nương tựa tinh thần với ông. Nienke Bakker, chuyên gia cấp cao tại Bảo tàng Van Gogh, đã tóm tắt mối quan hệ này trên website của Bảo tàng Van Gogh của Hà Lan: "Họ đối với ông không chỉ là người mẫu. Với họ, ông tìm thấy sự ấm áp của một gia đình mà ông không bao giờ có thể tạo dựng".

Từ khủng hoảng đến sáng tạo

Mối quan hệ giữa Van Gogh và gia đình Roulin đạt đến đỉnh điểm vào cuối năm 1888, khi nghệ sĩ trải qua khủng hoảng tinh thần nghiêm trọng. Trong giai đoạn này, Joseph Roulin đã trở thành người bạn và người hỗ trợ không thể thiếu của danh họa Hà Lan. "Sau sự cố rối loạn đó, chính Joseph đã đưa họa sĩ về nhà, sau đó đưa ông vào bệnh viện, chăm sóc công việc của ông trong thời gian hồi phục, và hỗ trợ nỗ lực trở lại cuộc sống bình thường”, ông Kirk Varnedoe, một chuyên gia từng làm việc tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại kể trong lá thư gửi tới Bảo tàng.

Ông Varnedoe còn nhấn mạnh: "Chưa bao giờ người đưa thư và họa sĩ gần gũi hơn thế, cũng như chưa bao giờ Van Gogh nợ tình bạn của họ nhiều hơn thế trong những tuần này".

Điều đáng chú ý là trong và sau khủng hoảng đó, Van Gogh vẫn tiếp tục vẽ gia đình Roulin. Việc tạo ra nghệ thuật không chỉ là công việc đối với Van Gogh - đó còn là phương tiện để ông kết nối với thế giới và chữa lành chính mình. Theo thông tin từ Bảo tàng Van Gogh, "Những bức chân dung mà Van Gogh vẽ về gia đình phản ánh khát vọng nghệ thuật sâu sắc nhất của ông. Ông muốn nắm bắt nhiều hơn một sự giống nhau về thể chất. Theo tấm gương nghệ thuật của những người đi trước như Rembrandt và Frans Hals, ông cố gắng thâm nhập vào tâm hồn của người mẫu”.

Theo trang Art Newspaper, hơn một nửa số bức chân dung này được vẽ trực tiếp từ người mẫu, điều này cho thấy mức độ tương tác thường xuyên giữa Van Gogh và gia đình Roulin. Mỗi bức tranh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là minh chứng cho mối quan hệ bền chặt đã giúp Van Gogh vượt qua giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời.

Trong khi nhiều nghệ sĩ thường tạo ra các tác phẩm chân dung theo yêu cầu hoặc để kiếm sống, 26 bức chân dung về gia đình người đưa thư Roulin lại xuất phát từ tình bạn chân thành và lòng biết ơn. Chúng là minh chứng cho sức mạnh chữa lành của nghệ thuật và tình bạn, đồng thời cũng là lý do loạt tác phẩm này được mô tả là "một trong những loạt chân dung ấn tượng nhất trong lịch sử nghệ thuật", như đánh giá của Bảo tàng Van Gogh.

TRẦN ĐẮC LUÂN