Trong căn phòng học yên tĩnh, chỉ nghe được tiếng lật từng trang sách khẽ khàng. Thầy Tim Donahue ở Trường Greenwich Country Day (Mỹ) không trình chiếu bài giảng bằng PowerPoint ấn tượng hay bật cho học sinh xem video TED Talk hấp dẫn. Thay vào đó, ông đang thực hiện điều mà nhiều nhà giáo dục hiện đại coi là không phù hợp: yêu cầu học sinh đọc một cuốn sách từ đầu đến cuối, không tóm tắt, không thay thế bằng các nội dung đa phương tiện.
 |
| Ảnh minh họa: Art Spiegelman - Đồ họa: MAI ANH |
Thực trạng việc đọc sách "không thực tế"
Các số liệu mới nhất từ tổ chức Đánh giá Giáo dục quốc gia của Mỹ phản ánh một thực trạng đáng báo động. Theo báo cáo, 33% học sinh lớp 8 đạt dưới mức "cơ bản" về kỹ năng đọc, nghĩa là các em không thể xác định được ý chính của văn bản hoặc nhận diện các quan điểm khác nhau trong một cuộc tranh luận. Đây là kết quả tồi tệ nhất trong 32 năm lịch sử của kỳ kiểm tra này. Tệ hơn nữa, chỉ có 14% học sinh cho biết các em đọc sách để giải trí hằng ngày vào năm 2023.
Nguyên nhân chính của khủng hoảng này là thời gian đã bị “đốt” vào màn hình điện tử. Trong bài viết đăng trên báo New York Times cuối tháng 2 vừa qua, thầy Tim Donahue chỉ ra học sinh ngày nay dành trung bình hơn 8 giờ mỗi ngày với các thiết bị điện tử, điều này khiến việc đọc sách trở nên "không thực tế".
Xu hướng thay thế việc đọc sách trọn vẹn bằng các trải nghiệm phân mảnh đang ngày càng phổ biến trong các lớp học. Một tình huống điển hình như thế đã được thầy giáo Tim chỉ ra: “Việc đọc trọn vẹn cuốn tiểu thuyết Gatsby vĩ đại trước đây giờ bị thay thế bằng việc học sinh đọc 3 chương đầu, sau đó nghe một bài TED Talk về giấc mơ Mỹ, đọc một bài thơ của Claude McKay và sau đó viết và trình bày một bài thuyết trình PowerPoint về lệnh cấm rượu trong các năm 1920-1933 ở Mỹ. Học sinh trải nghiệm từ chương 4 đến chương 8 thông qua các bản tóm tắt cốt truyện và quay lại văn bản để đọc chương cuối cùng”.
Hậu quả của phương pháp đọc phân mảnh này đã được Douglas Rushkoff, một nhà lý thuyết truyền thông, ví von rằng, sẽ khiến học sinh chỉ thấy “những đường kẻ trên bản đồ vẽ đại dương mà không thấy sóng biển".
Đọc trọn vẹn là tình yêu và kính trọng
Đối mặt với thực trạng đó, thầy giáo Tim chọn đi ngược lại xu hướng, thầy trung thành với triết lý của mình: việc đọc một câu chuyện từ đầu đến cuối - trọn vẹn và không bị cắt xén - cũng là hành động của tình yêu và kính trọng đối với tác giả, với văn học, với chính bản thân người đọc. Việc đọc đòi hỏi sự tĩnh tâm, cởi mở và nhiều luyện tập.
Một ví dụ cụ thể về phương pháp của thầy Tim là việc ông cho học sinh lớp 11 và 12 đọc cuốn tiểu thuyết "Bewilderment" của Richard Powers, vào mùa thu năm ngoái. Đây là tác phẩm viết về một cậu bé 9 tuổi thông minh, bị ám ảnh với việc cứu các loài động vật đang bị đe dọa, trong khi cha em đang cố gắng bảo vệ con trai mình.
Ban đầu học sinh không biết nhiều về bảo vệ môi trường hay quyền của động vật, song thầy Tim nhận thấy tiểu thuyết đã tạo không gian cho các em thảo luận về đạo đức môi trường và tình yêu thương của cha mẹ. Những cảm xúc phát triển qua trải nghiệm đọc sách này sẽ hình thành nên nhân cách của các em. Nếu chỉ đọc bản tóm tắt, học sinh có thể nắm được thông tin, nhưng sẽ không cảm nhận được cảm xúc sâu sắc của câu chuyện.
Thầy Tim tin rằng, trường học cần là "pháo đài bảo vệ trải nghiệm đọc sách giấy truyền thống", nơi học sinh có thể tạm tránh xa màn hình điện tử và khám phá niềm vui thực sự trong việc đọc. Trong lớp học của thầy, đôi khi xuất hiện những khoảnh khắc đặc biệt khi "ánh sáng chiếu vào phòng học, nơi các học sinh cùng chăm chú đọc một câu chuyện, chỉ nghe thấy tiếng lật trang sách khẽ khàng, và dường như nhịp tim của mọi người đều chậm lại”.
Đó là những khoảnh khắc kỳ diệu mà người thầy này tin rằng sẽ thay đổi cuộc sống của học sinh - không phải qua các bài TED Talk, PowerPoint hay bản tóm tắt, mà thông qua hành động yêu thương đơn giản là đọc một cuốn sách từ đầu đến cuối.
TRẦN ĐẮC LUÂN
