'Sông là gì lâu quá đã quên'?

Là nghi vấn, sự tỉnh thức hay vì quen đối diện với cái chết mà nhà thơ Trần Tuấn tự hỏi mình trong tập thơ “Sống là gì lâu quá đã quên” (NXB Đà Nẵng, quý I-2025)? Thực ra, thơ Trần Tuấn dù đanh cứng, lạnh lùng nhưng vẫn dạt dào những xúc cảm từ sâu thẳm trái tim. Để từ đây ta mới thấy anh chẳng hề quên sống và khái niệm về nó. Mà đó là một sự nhắc nhở từ nhà thơ đến bạn đọc, hãy sống chậm rãi và cảm nhận sự sống.

Thi tập với hai phần “thở” và “kệ” với khoảng 40 thi phẩm sẽ đưa bạn đọc đến với thế giới biệt lập của Trần Tuấn. Một thế giới có thể đã bắt gặp ở “Ma thuật ngón” hay “Chậm hơn sự dừng lại” - cô đơn, vô úy, lạnh lùng và những con chữ ân tình.

Phải nói rằng Trần Tuấn có lối viết rất ngang tàng. Điều đó làm cho những con chữ của anh đanh như búa gõ làm người ta đau đầu, mà cũng đằm như phù sa lắng dưới lòng sông dù dòng nước xoáy. Cái ngang tàng ấy đi từ văn xuôi vào đến tận trong thơ, một thể loại vốn rất tình. Hãy xem sự “bất cần” của anh: “tôi không thể tha thứ cho đời/ đời không thể tha thứ cho tôi/ đời không cần tha thứ cho đời/ tôi không cần tha thứ cho tôi” (tôi và đời chẳng tha thứ cho nhau).

Có lẽ bởi vì quen ngụ cư trong chốn cô đơn nên anh mới có những nghĩ suy như thế chăng? Anh tạo nên sự “bất cần” cùng những câu thơ với cái tôi độc tôn: “chẳng viết gì chỉ viết rằng tôi/ chẳng đọc gì chỉ đọc rằng tôi”, cái điệp khúc ấy cứ hát đi hát lại trong thi phẩm “chẳng muốn gì chỉ muốn rằng” như lời khẳng định về sự tồn tại độc lập của cái tôi Trần Tuấn vậy.

Ý thức về cái tôi, ý thức về cuộc đời như vậy, nhưng có lúc anh tự hỏi: “sống là gì lâu quá đã quên/ người mệt xuống một buổi chiều thèm ngủ” (sống là gì lâu quá đã quên). Tôi nhớ anh Trần Tuấn từng nói rằng: “Chúng ta sống không thể thiếu cái chết được. Tôi chọn đối diện với cái chết”. Đanh sắc và lạnh lùng, trầm tĩnh. Phải chăng vì quen đối mặt với đối thủ đáng gờm nhất cuộc đời ấy, nhận diện cái chết đang tồn tại ngay trong cơ thế sống mà anh quên cả việc “sống là gì”? “Thở” - một hoạt động sống - nhưng những bài thơ trong phần này cũng chỉ toàn nhắc tới sự ngừng thở. Ở những bài “thở”, “đừng ai gọi cho tôi nữa”, “nhớ chết như nhớ nhà”… ta sẽ thấy rất rõ. Và đâu đó ở những bài thơ khác, cái chết cũng bảng lảng như sương.

Chừng như tuyệt vọng, chừng như vô tình nhưng thơ Trần Tuấn tựa như tính cách của một người đàn ông trầm tính, nó bắt người đọc phải tìm hiểu để thấy được tâm tư, tình cảm ẩn sâu bên trong. Nói điều này để chứng minh rằng thơ Trần Tuấn dù đanh cứng, lạnh lùng nhưng vẫn dạt dào những xúc cảm từ sâu thẳm trái tim. Những dòng thơ: “một mai chết/ hãy trồng tôi như cái cây/ để tôi mọc sâu xuống một cái bóng/ che cọng cỏ buồn ở phía bên kia” (đừng ai gọi cho tôi nữa) là minh chứng rõ ràng nhất cho điều đó. Vẫn còn có ý nghĩ như sẻ chia, như đồng cảm từ một hồn thơ tưởng chừng như vô tình, vô cảm. Để từ đây ta mới thấy anh chẳng hề quên sống và khái niệm về nó. Mà đó dường như là một sự nhắc nhở từ nhà thơ đến bạn đọc, hãy sống chậm rãi và cảm nhận sự sống vì “nhiều khi thở mặc nhiên là sống” (nghìn cánh hạc). Để từ đó, ta thấy tác giả nói “kệ” nhưng lại không bỏ qua điều gì.

Viết tập thơ này, Trần Tuấn như một kẻ say, như một kẻ mơ hồ quên quên nhớ nhớ. Điều đó cũng được anh thú nhận, anh thường viết trong lúc không tỉnh táo, làm thơ trong bóng tối, những lúc lơ mơ nhất. Như trong bài “đang” ta thấy những hình ảnh thơ có lúc liên quan nhau với quan hệ đối lập, nhưng có lúc lại không có mối quan hệ nào. Dường như với anh, thơ nhiều lúc chỉ là một trò chơi tung hứng những con chữ. Điều ấy cũng đã tạo nên ấn tượng khác bên cạnh nội dung, đó là những điều đặc biệt trong việc thể hiện hình thức bài thơ.

Việc sử dụng rất nhiều kỹ thuật và thủ pháp nghệ thuật đã tạo nên hiệu ứng độc đáo, làm cho việc làm thơ trở thành một trò chơi thú vị. Trò chơi ấy, anh vẽ ra để bạn đọc cùng tham gia với mình. Đơn cử như bài thơ “có được không” như là sự hoán vị giữa ba từ ngữ ấy: “Có được không/ được có không/ không được có/ không có được”. Nhiều “ma thuật” như vậy được sử dụng trong 12 thi phẩm như: “kệ”, “chẳng muốn gì chỉ muốn rằng”, “đang”, “đâu”... Phải nói rằng nhà thơ đã rất táo bạo, sáng tạo. Tuy “xiếc chữ” nhưng vẫn không làm cho những bài thơ trở nên xơ cứng, nông cạn, mất đi tính thơ.

Nhắc “ta ngồi dậy” và “thở” để trân trọng, để đừng quên sự sống, ý nghĩa sống. Mỗi bài thơ như từng câu chuyện có mở đầu, diễn biến và kết thúc. Chính vì vậy mà thơ của tác giả Trần Tuấn dù dung lượng thế nào thì nó cũng chỉ là gợi ý để ta đi tìm chìa khóa giải mở những mật mã anh đã thiết lập. Mỗi người rồi sẽ có một chiếc chìa khóa vạn năng để cùng mở một ổ khóa. Còn tác giả, anh sẽ đứng ngoài cuộc chơi của độc giả và tác phẩm để tiếp tục những cái chết mới - “cái chết của tác giả” (là một lý thuyết văn học cho rằng ý nghĩa của một văn bản không được xác định bởi ý định của tác giả, mà là bởi cách diễn giải của người đọc).

NGUYỄN NHẬT THANH