Báo chí phải phục vụ độc giả. Câu tôn chỉ đó của nghề báo càng trở nên ý nghĩa hơn trong giai đoạn thế giới đang trải qua thời kỳ bình thường mới. Covid-19 có thể đã giảm nhiều chỉ số về doanh thu của ngành công nghiệp truyền thông thế giới, nhưng có một thứ không hề giảm: Sự sáng tạo của nhà báo trong việc đưa thông tin đến với công chúng.
Theo đó, các sản phẩm báo chí có ý nghĩa xã hội trong kỷ nguyên số có sự kết nối với công chúng. Nhà báo chuyên nghiệp nhìn thấy những người làm báo chí công dân khả năng hình thành cộng đồng nhà báo - độc giả thân thiết, có khả năng tương trợ nhau để tìm kiếm sự thật.
 |
| Bài Multimedia của Báo Đà Nẵng điện tử tuyên truyền về kết quả chuyển đổi số của thành phố Đà Nẵng.Ảnh: ANH DUY |
Những ý tưởng mới về nội dung
Hiện nay, video ngắn là xu hướng rất thịnh hành ở các tòa soạn báo điện tử. Các nội dung giải trí, thông tin giải thích chỉ dẫn là những chủ đề được các báo khai thác khi làm video. Những clip ngắn này thường đi theo thông tin mà các phóng viên đang tập trung khai thác. Khi các phóng viên khai thác về chủ đề bạo loạn tại đồi Capitol hồi tháng 1-2021 sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, bên cạnh các bài viết dài, các bài phân tích, là các video ngắn tóm tắt bản chất sự việc, giải thích cho độc giả những chi tiết chính về sự kiện này. Và dần dần các video lại đi theo lối mòn và không còn nhiều hấp dẫn với khán giả. Biên tập viên Gauss của The New York Times hiểu điều này và quyết định thử nghiệm một cách làm video mới - video không dựa vào các chủ đề có sẵn của báo in.
Thay vào việc tìm đến biên tập viên của báo in và phát triển những câu chuyện sẵn có thành đa phương tiện, Gauss đã họp cùng họ để có những ý tưởng sáng tạo nội dung video. Những cây viết của tòa soạn báo in có thể không phải là những người làm video chuyên nghiệp, nhưng họ là những bậc thầy về ý tưởng. Gauss và đồng nghiệp đã nâng tầm sáng tạo video cho The New York Times. Họ cho ra đời một loạt video với tên gọi “Nhật ký của bài hát”. Video được ghép từ các clip phỏng vấn với chất lượng hình ảnh không quá cao qua ứng dụng Skype, kết hợp với những clip hậu trường và hiệu ứng hoạt hình của Instagram để độc giả/khán giả tìm hiểu về hành trình ra đời của các bài hát. Series nội dung dạng này nhận được nhiều phản hồi tích cực từ độc giả/khán giả, đặc biệt là độc giả/khán giả trẻ, bởi họ được nghe những câu chuyện trực tiếp từ các tác giả sáng tác, các chuyên gia âm nhạc mà không cần quan tâm đến quá nhiều các hiệu ứng kỹ thuật.
Sáng tạo trong việc thu hút bình luận độc giả
Bên cạnh nội dung mới lạ, bình luận (comment) cũng hấp dẫn công chúng trong kỷ nguyên báo chí số. Khai thác và xử lý bình luận của độc giả luôn là vấn đề làm nhiều tòa soạn đau đầu và là khía cạnh đòi hỏi nhiều sự sáng tạo từ phía các nhà báo. Một mặt, bình luận của độc giả mang lại nhiều lợi ích cho các tòa soạn báo điện tử như: giúp cung cấp thêm thông tin, tăng uy tín của tòa soạn, hình thành nên nhóm độc giả gắn bó, tăng độ lan tỏa của các bài viết, v.v... Nhưng mặt khác, các bình luận độc hại, vi phạm thuần phong mỹ tục, vi phạm pháp luật để lại rất nhiều rủi ro. Trước bài toán khó giải đó, nhiều tòa soạn đã khóa mục bình luận.
Trong nỗ lực thúc đẩy nhiều tương tác hơn và tăng số lượng độc giả trả tiền đọc báo, hai tòa soạn là Dagens Nyheter của Thụy Điển và Wall Street Journal của Mỹ đã cải tiến cách khai thác mục bình luận. Vài năm trước, Dagens Nyheter đóng phần bình luận trên website của báo do độc giả chuyển sang bình luận trên trang facebook của báo. Nhưng Tổng Biên tập Martin Jonsson đã nhận thấy rằng, chất lượng của những bình luận trên facebook là rất tệ, và tòa soạn phải tốn nhiều thời gian hơn để xử lý những bình luận sai nguyên tắc. Để giải thoát gánh nặng đó, Dagens Nyheter đã quyết định khôi phục phần bình luận trên website.
Những con số chuyển đổi kỳ vọng
Trọng tâm chính của chiến lược xử lý bình luận mới là để tăng tỷ lệ chuyển đổi của độc giả đăng ký. Jonsson nhận thấy chiến lược xử lý bình luận hợp lý sẽ làm tăng lòng trung thành của công chúng đối với cơ quan báo chí. Kể từ khi khôi phục mục bình luận của website, mỗi tháng Dagens Nyheter nhận được 25.000 lượt bình luận từ các độc giả đăng ký, đồng thời đạt tỷ lệ chuyển đổi tăng 40% so với giai đoạn đóng bình luận. Dĩ nhiên mục tiêu chính ở đây không phải là số lượng, mà phải là chất lượng, cần tạo được các diễn đàn bổ ích để người đọc có thể tham gia cùng nhà báo trong việc kiến tạo thông tin.
Tại Wall Street Journal, quá trình tái tư duy về bình luận của độc giả cũng diễn ra rất nghiêm túc. Tòa soạn tạp chí này từ cuối năm 2018 đã thực hiện nghiên cứu chuyên sâu để tìm hiểu về cách thu hút bình luận của độc giả. Biên tập viên Louise Story của Wall Street Journal cho biết: “Mục tiêu nghiên cứu là tìm câu trả lời cho các câu hỏi: Liệu chúng ta có đang cung cấp cho độc giả những diễn đàn để họ trao đổi thông tin? Liệu những trải nghiệm chúng ta mang đến có trùng với mong muốn của họ hay không?”.
 |
| Phóng viên Phương Huy (Đài Phát thanh - Truyền hình Đà Nẵng) tác nghiệp tại Tọa đàm “Thành phố Đà Nẵng 25 năm - Thành tựu và triển vọng”. Ảnh: XUÂN SƠN |
Chiến lược mới trong khai thác tương tác
Đến tháng 4-2019, Wall Street Journal đã thực hiện một loạt thay đổi với chiến lược khai thác bình luận của độc giả, cụ thể:
- Mục bình luận được dán nhãn lại thành “Hội thoại”, hàm ý gợi mở môi trường chào đón suy nghĩ của độc giả.
- Tòa soạn chỉ chọn ra khoảng 30 tin, bài và mục Góc nhìn mở cho khán giả bình luận trong khoảng thời gian giới hạn. Những bài này sẽ được đánh dấu “hội thoại mở” để độc giả dễ tiếp cận.
- Các cuộc trò chuyện, hội thoại được bắt đầu với câu hỏi gợi ý từ phóng viên, những người cũng tham gia tương tác trực tiếp cùng độc giả.
- Chỉ có độc giả trả phí mới được tham gia bình luận.
- Những nhận xét, bình luận hay được tô đậm và đưa lên đầu.
Sau khi thay đổi chiến lược, số lượng và chất lượng bình luận của độc giả trên Wall Street Journal cho thấy sự cải thiện đáng kể. Nhóm khai thác, biên tập bình luận của tạp chí tăng từ 3 người làm việc bán thời gian lên 8 người làm toàn thời gian. Các biên tập viên nhận định: Việc biểu dương, tô đậm những bình luận có tính xây dựng làm giảm các bình luận bị gắn nhãn không phù hợp. Bên cạnh đó, các bài tổng hợp bình luận dưới dạng video và podcast (tệp âm thanh kỹ thuật số) cũng đang được thử nghiệm đưa vào.
Các sản phẩm báo chí có ý nghĩa xã hội trong kỷ nguyên số là các tác phẩm có sự kết nối với công chúng. Nhà báo chuyên nghiệp không còn coi những người làm báo chí công dân là những đối thủ đe dọa “xóa sổ” nghề báo nữa, mà nhìn thấy ở họ khả năng hình thành cộng đồng nhà báo - độc giả thân thiết, có khả năng tương trợ nhau để tìm kiếm sự thật. Chiếc cầu nối giữa báo chí và công luận sẽ giúp báo chí bớt giáo điều, viển vông, giúp công chúng tìm được sự phản ánh thực chất của đời sống trên báo chí. Muốn làm được điều đó, các nhà quản lý báo chí cần sáng tạo và chủ động hơn trong việc tiếp cận độc giả, đặc biệt là các độc giả trẻ với tâm lý truyền thông có nhiều khác biệt với các thế hệ trước.
TS. TRẦN DUY
Giảng viên Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông,
Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn,
Đại học Quốc gia Hà Nội.
