Sáng kiến Tứ giác, được gọi là “Bộ tứ kim cương” (QUAD) - khởi đầu vào tháng 5-2007 tại cuộc họp giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc tại thủ đô Manila (Philippines) nhằm thiết lập một cơ chế kinh tế xuyên Thái Bình Dương, trở thành hạt nhân của APEC. Sau hơn 10 năm gián đoạn, QUAD đã chính thức nối lại cuộc đối thoại 4 bên vào năm 2019 tại New York (Mỹ) và quyết định nâng cấp thành đối thoại của các ngoại trưởng.
Câu hỏi được đặt ra là vì sao QUAD khởi động trở lại trong thời điểm hiện nay?
Thực tế cho thấy, 30 năm qua, Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới, trung tâm của chuỗi giá trị, là nhà sản xuất chính của các sản phẩm và linh kiện có giá trị cao; đồng thời cũng là khách hàng lớn nhất của hàng hóa và sản phẩm công nghiệp toàn cầu, và cũng là thị trường tiêu dùng lớn.
Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 bùng phát vào cuối năm 2019 ở thành phố Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc) đã làm đứt gãy chuỗi cung ứng. Nghiêm trọng hơn, Covid-19 lan rộng ra toàn cầu khiến hơn 35,8 triệu người mắc và 1 triệu người tử vong. Trong lúc đó, Mỹ và Trung Quốc lún sâu vào căng thẳng thương mại; đồng thời, giữa Trung Quốc với Úc, Nhật Bản và Ấn Độ căng thẳng cả về biên giới, lãnh thổ lẫn thương mại… Đặc biệt, Trung Quốc ngày càng có những bước đi nguy hiểm về vấn đề chủ quyền ở Biển Hoa Đông, Biển Đông…, gây lo ngại cho cộng đồng quốc tế.
Đánh giá về những nguy cơ hiện hữu và tiềm ẩn, Mỹ cùng Nhật Bản, Ấn Độ và Úc nhất trí khởi động lại đối thoại QUAD nhằm tăng cường hơn nữa liên kết trong việc hiện thực hóa các giải pháp để ngăn chặn sự đứt gãy chuỗi cung ứng sau đại dịch Covid-19 và khẳng định cam kết hướng tới khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở, thịnh vượng, bao trùm, dựa trên các giá trị và nguyên tắc chung.
Phát biểu với báo chí trước khi lên đường tới Nhật Bản dự hội nghị lần thứ 2 QUAD ngày 6-10, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo bày tỏ hy vọng về những thành quả đáng kể từ sự kiện này với các đối tác. Trong cuộc họp trực tiếp tại Tokyo, Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi nhận định, trật tự thế giới hiện hành trong những năm gần đây đang đối mặt với nhiều thách thức trên nhiều lĩnh vực và Covid-19 càng làm gia tăng xu hướng này.
Tại cuộc họp, Ngoại trưởng 4 nước thuộc QUAD nhất trí tăng cường đoàn kết để thực hiện Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, đồng thời tăng cường liên kết với nhiều nước khác. Các Ngoại trưởng cũng đồng thuận về việc tổ chức cuộc họp của nhóm này thường niên. Ngoài ra, các bên xác nhận thúc đẩy hợp tác thực chất trong các vấn đề khác như an ninh mạng, xây dựng hạ tầng cơ sở chất lượng cao...
Ngoại trưởng Motegi cho biết, việc các nhà ngoại giao hàng đầu của 4 nước có thể thảo luận trực tiếp với nhau có ý nghĩa quan trọng. Theo ông, sáng kiến ngoại giao Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở mà Nhật Bản dưới thời Thủ tướng Abe Shinzo khởi xướng đã lan tỏa trong cộng đồng quốc tế ở mức độ chưa từng có. Vì vậy, Tokyo muốn tiếp tục cụ thể hóa hợp tác để thực hiện sáng kiến này.
Tạp chí The Diplomat cho rằng, các Ngoại trưởng nhóm QUAD quy tụ tại Nhật Bản trong thời điểm này là phản ứng hợp lý nhằm củng cố một mặt trận thống nhất về các vấn đề an ninh khu vực, bởi thực tế cho thấy sức ảnh hưởng về quân sự và kinh tế của Trung Quốc trong khu vực cũng như trên thế giới đang ngày một gia tăng đến mức đáng lo ngại. Bên cạnh đó, 4 Ngoại trưởng cũng thảo luận về các phương án hỗ trợ lẫn nhau đối phó dịch bệnh Covid-19, vấn đề an ninh công nghệ, an ninh kinh tế, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giảm thiểu tác động lên kinh tế toàn cầu.
TUYẾT MINH
