Hòa giải, đối thoại: Bước đột phá trong giải quyết án dân sự, hành chính

Chỉ sau 1,5 tháng đi vào hoạt động, các Trung tâm hòa giải, đối thoại (Trung tâm HG-ĐT) trên địa bàn thành phố đã phát huy hiệu quả tích cực: giúp các bên giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp mà không cần phải mở phiên tòa xét xử; rút ngắn thời gian giải quyết vụ việc; tiết kiệm kinh phí; hàn gắn những rạn nứt trong các quan hệ xã hội...

Những thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, công an… có năng lực, kinh nghiệm trong hòa giải, đối thoại, có uy tín trong cộng đồng được mời làm hòa giải viên. TRONG ẢNH: Các hòa giải viên thuộc Trung tâm hòa giải, đối thoại quận Thanh Khê đang nghiên cứu hồ sơ của người dân. Ảnh: N.B

Hàn gắn những rạn nứt

Một buổi sáng, tại Trung tâm HG-ĐT quận Thanh Khê, một người đàn ông và một phụ nữ ngồi đăm chiêu. Không ai nhìn ai, gương mặt nào cũng lộ vẻ khó chịu, bực dọc. Nhẹ nhàng, hòa giải viên (HGV) Hà Tấn Tài (nguyên Phó Chánh Thanh tra quận Thanh Khê) khơi gợi câu chuyện từ người phụ nữ.

Đôi nam nữ trên là vợ chồng, cũng là nguyên đơn và bị đơn trong vụ án hôn nhân gia đình vừa được Trung tâm HG-ĐT quận Thanh Khê tiếp nhận. Theo chia sẻ của người vợ, người chồng thời gian gần đây cờ bạc, nhậu nhẹt và có hành vi bạo lực nên chị bức xúc, muốn chấm dứt cuộc sống chung. Nghe vợ tâm sự, nét mặt người chồng dịu lại, thoáng chút bối rối bởi lâu lắm rồi họ chưa ngồi lại bên nhau để trò chuyện, tháo gỡ khúc mắc trong lòng.

Nắm bắt tâm lý này, HGV Tài liền thủ thỉ phân tích, khuyên giải người chồng. Sau khi người chồng bày tỏ sự ăn năn, hối hận, HGV Tài lại quay sang người vợ, tâm tình về những đứa trẻ đang cần tình thương của cha mẹ và một tổ ấm vẹn tròn. Đến đây, người vợ òa khóc, gật đầu đồng ý cho người chồng cơ hội để sửa sai. Nhìn đôi vợ chồng lúng túng làm lành, thống nhất đoàn tụ, HGV Tài thở phào nhẹ nhõm và nở nụ cười thật tươi.

Đây là một trong số nhiều trường hợp mà Trung tâm HG-ĐT quận Thanh Khê hòa giải thành, đối thoại thành công trong thời gian qua. Ông Trần Văn Hậu, Chánh Văn phòng TAND quận Thanh Khê, Phó Giám đốc Trung tâm HG-ĐT quận Thanh Khê cho biết, chỉ riêng 2 tuần mới đây (từ ngày 3 đến 14-12-2018), trung tâm thụ lý mới 78 đơn khởi kiện và đã tiến hành HG-ĐT 64 đơn; trong đó, đối thoại thành 1 đơn, đoàn tụ thành 6 đơn, thuận tình ly hôn 22 đơn, rút 7 đơn, chuyển qua tòa án giải quyết 22 đơn và không tiến hành hòa giải 3 đơn.

Giải quyết hiệu quả các tranh chấp

Phó Chánh án TAND thành phố Trần Đình Quảng cho biết, theo quyết định từ TAND Tối cao, Đà Nẵng là một trong những địa phương được chọn để mở rộng thí điểm về đổi mới, tăng cường HG-ĐT trong giải quyết tranh chấp dân sự, hành chính. Trung tâm HG-ĐT có nhiệm vụ hòa giải những tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, hôn nhân gia đình, lao động và đối thoại khiếu kiện hành chính.

Theo ông Quảng, trong những năm qua, cùng với sự phát triển kinh tế- xã hội của thành phố, sự gia tăng dân số về cơ học, yêu cầu mở rộng và phát triển không gian đô thị của thành phố thì số lượng các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính và tội phạm, vi phạm pháp luật cũng có xu hướng tăng. Bên cạnh đó, thẩm quyền của Tòa án được mở rộng nên số lượng các vụ án, vụ việc Tòa án thụ lý, giải quyết tăng mạnh so với các năm trước, tính chất các vụ việc cũng ngày càng phức tạp hơn. Các số liệu thống kê cho thấy, số lượng vụ việc thụ lý của TAND 2 cấp thành phố năm 2016 tăng 70%, năm 2017 tăng 80% so với năm 2013.

Từ số lượng vụ việc thụ lý liên tục tăng trong những năm qua và dự báo tiếp tục tăng trong những năm đến thì việc thí điểm đổi mới tăng cường HG-ĐT trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính thông qua việc thành lập Trung tâm HG-ĐT bên cạnh Tòa án là rất cần thiết.

“HG-ĐT trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính ngày càng đóng vai trò quan trọng trong giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính. Hòa giải thành, đối thoại thành giúp giải quyết triệt để, hiệu quả các tranh chấp, khiếu kiện mà không phải mở phiên tòa xét xử; từ đó, tiết kiệm chi phí, thời gian, công sức của đương sự và Nhà nước cũng như tạo thuận lợi cho việc thi hành án”, ông Quảng nhận định.

Đây đồng thời cũng là cách thức để Tòa án thực hiện việc tăng cường và đổi mới công tác dân vận trong hoạt động của Tòa án trong tình hình mới theo Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Sau thời gian khẩn trương chuẩn bị, từ ngày 1-11, 6 Trung tâm HG-ĐT đi vào hoạt động tại TAND thành phố và TAND các quận: Hải Châu, Thanh Khê, Sơn Trà, Liên Chiểu, Cẩm Lệ với tổng cộng 36 HGV, đối thoại viên. Hòa giải viên, đối thoại viên được ưu tiên lựa chọn từ những thẩm phán đã về hưu; những người đã từng là kiểm sát viên, điều tra viên, chuyên viên pháp lý trong các cơ quan Tòa án, Viện Kiểm sát, Công an, Thi hành án, các cơ quan Đảng và Nhà nước thuộc khối nội chính; luật sư, luật gia, hội thẩm nhân dân hoặc những người khác có kiến thức pháp luật, có sức khỏe, phẩm chất đạo đức tốt, có năng lực, kinh nghiệm trong hòa giải, đối thoại, có uy tín trong cộng đồng.

HGV Hà Tấn Tài chia sẻ, sau khi nhận được đơn khởi kiện, ông thường dành nhiều thời gian để nghiên cứu và phân tích hồ sơ để tìm ra cách đối thoại tốt nhất. “Đối với mỗi đối tượng, tôi sẽ lựa chọn vị trí trò chuyện phù hợp. Ví dụ, nếu là người bằng tuổi, tôi đặt mình vào vị trí bạn bè để chia sẻ. Nếu là người nhỏ tuổi, tôi xem mình như người thân trong nhà để tâm tình… Không chỉ vận dụng pháp luật, tôi còn đan xen kinh nghiệm sống trong quá trình hòa giải và thuyết phục để đạt hiệu quả”, HGV Tài nói.

Trong khi đó, với nhiều năm kinh nghiệm trong ngành Tòa án, HGV Lê Thị Xuân (nguyên Phó Chánh án TAND quận Liên Chiểu) lại có lợi thế về khả năng truyền tải thông tin. Theo bà Xuân, ngoài sự am hiểu về pháp luật, HGV còn cần có kiến thức sâu rộng về xã hội, sự tinh tế, nhạy bén trong xử lý vấn đề thực tế trong cuộc sống; từ đó, giúp các bên tìm ra được những giải pháp tốt nhất để giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp mà tự họ chưa làm được.

Có thể nói, việc thực hiện thí điểm thành công sẽ tạo nên bước đột phá trong công tác cải cách tư pháp, sẽ bổ sung cơ chế hòa giải mới bên cạnh HG-ĐT trong tố tụng và các loại hình hòa giải ngoài Tòa án hiện nay. Kết quả mở rộng thực hiện thí điểm lần này còn có ý nghĩa củng cố cơ sở thực tiễn đối với dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án mà TAND tối cao xây dựng, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nam Bình