Sau khi giải phóng Buôn Ma Thuột, ngày 15-3-1975, ông Vũ Đình Cảnh, cán bộ điệp báo của Ban An ninh Khu 5 (BANK5), phụ trách tổ công tác Đà Nẵng được lãnh đạo ban gọi về nhận mệnh lệnh mới. Qua một đoạn đường vất vả ông Cảnh mới tới căn cứ ban và được quán triệt nghị quyết của Thường vụ Khu ủy về quyết tâm giải phóng Đà Nẵng và giao một số nhiệm vụ trọng tâm cho tổ điệp báo.
 |
| Ông Hoàng Văn Lai, Trưởng ban An ninh Đặc khu Quảng Đà (áo trắng, giữa) nghe phương án đánh địch lấn chiếm. (Ảnh tư liệu) |
Ngày 16-3, trên đường trở lại, ông Cảnh gặp đoàn công tác của ông Hoàng Văn Lai, Trưởng ban An ninh Đặc khu Quảng Đà (BANĐKQĐ). Ông Lai hỏi: “Ban gọi anh về có việc chi rứa?” - “Nhận lệnh chuẩn bị tấn công giải phóng Đà Nẵng anh à. Anh chưa biết hả?” - ông Cảnh trả lời và hỏi lại với ánh mắt đầy ngạc nhiên. “Có chứ. Tôi mới nhận được điện của lãnh đạo BANK5 đây” - ông Lai trả lời. Các ông Vũ Đình Cảnh, Nguyễn Hạnh Kiểm (sau này là Giám đốc Công an tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng (cũ), cùng tổ điệp báo với ông Cảnh) nhanh chóng củng cố một số tài liệu, lập danh sách các trụ sở quan trọng của địch, nhất là các đơn vị của hệ cảnh sát đặc biệt, các tổ chức tình báo, gián điệp, biệt đội sưu tầm Vùng 1 chiến thuật đóng tại Đà Nẵng, địa chỉ nhà riêng của những tên ác ôn, những đối tượng nguy hiểm để chuẩn bị phục vụ chiến dịch. Ngày 17-3, tổ điệp báo bí mật áp sát vùng ven thành phố để tiếp nhận thông tin từ nội thành báo ra. Nhiều cơ sở cho biết, lúc này tình hình nội bộ địch ở bên trong rất hoang mang, bấn loạn, có một số binh sĩ đã đào ngũ, xe của lực lượng quân cảnh, cảnh sát hụ còi inh ỏi khắp đường phố truy lùng, tìm kiếm số binh lính bỏ trốn. Ngày 24-3, quân giải phóng tấn công chiếm lĩnh thị xã Tam Kỳ và quốc lộ 1A bị cắt đứt, cô lập hoàn toàn. Binh lính tại Đà Nẵng càng náo loạn. Ngày 26-3, bị tấn công dồn dập ở Huế, số tàn quân tại Huế chạy dồn về Đà Nẵng bằng nhiều loại phương tiện giao thông. Lúc này Trung tướng Ngô Quang Trưởng, Tư lệnh Vùng I Chiến thuật kêu gào binh lính phải tử thủ Đà Nẵng đến cùng nhưng rạng sáng ngày 28-3, khi pháo của quân giải phóng nã liên hồi vào sân bay Đà Nẵng thì Trung tướng Ngô Quang Trưởng cũng nhanh chóng xuống cảng chạy vào Sài Gòn.
Sáng 29-3-1975, ông Vũ Đình Cảnh và ông Nguyễn Hạnh Kiểm hội ý nhanh để tiến vào thành phố. Lúc này có nhiều cánh quân của bộ đội và lực lượng BANĐKQĐ cũng ồ ạt tiến vào với nhiều mũi khác nhau. Ông Kiểm hỏi ông Cảnh: “Chúng ta mặc trang phục thế nào khi vào thành phố?” - “Nếu mặc quần áo bình thường thì dễ bị dân và quân địch nhầm, không có lợi, đôi khi nguy hiểm nữa. Mình nên mặc quần áo quân giải phóng” - ông Cảnh trả lời. Thế là họ thay quần áo, đội mũ tai bèo, đeo súng ngắn K59 ra quốc lộ 1A đón xe đò vào Đà Nẵng. Xe đến chợ Cồn, dân xúm lại “coi mấy ông Cộng sản”. Ngay lúc đó có một phụ nữ nhận ra ông Kiểm, tiến sát đến chào hỏi và người phụ nữ ấy chính là cơ sở của ông được cài cắm trong nội thành. Thấy ông Kiểm nói chuyện thân mật với người phụ nữ, nhiều người xúm tới gần hơn, họ nhìn từ đầu đến chân “hai ông giải phóng”.
Ông Kiểm nhanh chóng dẫn ông Cảnh đến ngay nhà anh Hà Nam, một cơ sở trên đường Thống Nhất (đường Lê Duẩn ngày nay). Vợ chồng anh Nam mừng rỡ, tay bắt, mặt mừng. Theo sự chỉ dẫn của cơ sở Hà Nam, họ trưng dụng chiếc xe jeep của một đại tá ngụy ở gần đó đã chạy thoát thân hôm trước và giao cho anh Nam trực tiếp lái xe đi làm nhiệm vụ. Chiếc xe jeep tức tốc ập tới trụ sở Tổng lãnh sự Mỹ. Đến nơi, thấy cổng mở, bàn ghế vứt bừa bãi nhưng giấy tờ, tài liệu không có một mảnh. Cái lò thiêu tài liệu trong góc phòng vẫn còn nóng hổi. Té ra trước khi rút chạy, chúng đã sử dụng chiếc lò này theo nguyên tắc hoạt động tình báo. Xe tiếp tục chạy sang Trại huấn luyện biệt kích ở Sơn Trà, thu được một số tài liệu quan trọng. Tại đây, các trang thiết bị, vũ khí của biệt kích vẫn còn nguyên. Hai ông khóa cổng trại cẩn thận rồi dán niêm phong của Ủy ban Quân quản (UBQQ). Nhìn ra phía biển, lúc này có 3 chiếc tàu lớn, quân lính chen chúc, xô đẩy lẫn nhau để lên tàu. Thỉnh thoảng lại có tiếng súng ì ầm từ xa vọng lại. Chiếc xe jeep quay về trung tâm thành phố thì lá cờ của quân giải phóng phất phới tung bay trên Tòa thị chính Đà Nẵng. Ông Kiểm bảo anh Nam cho xe tới Nha Cảnh sát Trung phần, nơi đây là trụ sở chính của hệ thống cảnh sát đặc biệt, một lực lượng khét tiếng đàn áp phong trào cách mạng. Vào các phòng, thấy nhiều loại tài liệu vẫn còn nguyên trên bàn, kho vũ khí vẫn khóa, hai ông thu được một số tài liệu, đồng thời phân công lực lượng tự vệ đường phố canh giữ kho vũ khí, các trang thiết bị quân sự.
Nhận được tin bộ phận tiền phương của BANĐKQĐ do ông Hoàng Văn Lai chỉ huy đã chiếm lĩnh được Ty Cảnh sát Đà Nẵng ngụy trên đường Gia Long, ông Kiểm, ông Cảnh đến báo cáo tình hình với ông Lai. Ông bảo: “Lực lượng ta đang có mặt trong thành phố. Một vài đơn vị đã chiếm giữ được sân bay Đà Nẵng, Tòa thị chính, Đài Phát thanh, Nhà máy điện, Nhà máy nước. 7 giờ tối nay chúng ta tập trung tại đây để bàn kế hoạch tiếp theo”. Tối đến, tại Ty Cảnh sát Đà Nẵng, ông Lai nghe các cánh quân của BANĐKQĐ và tổ công tác của ông Cảnh, ông Kiểm báo cáo tình hình trong ngày và triển khai nhiệm vụ. Ông nói: “Một số cây cầu trên quốc lộ 1A đã bị địch phá làm hư hỏng trước khi rút chạy, bộ đội chủ lực đang bắc cầu phao để tăng cường quân vào. Theo tài liệu của chúng ta, hiện nay, toàn thành phố có khoảng hơn 10 vạn tên địch, chúng ta cần phải biết chúng đang ở đâu, đặc biệt là những đối tượng nguy hiểm để kêu gọi trình diện và truy bắt. Sáng mai tôi sẽ báo cáo Chủ tịch UBQQ Đà Nẵng bắt đầu làm thủ tục cho trình diện vào ngày 31-3”. Sau một lát suy nghĩ, ông Lai nói: “Anh em BANĐKQĐ lâu nay làm công tác đánh địch, diệt ác, phá kìm, chưa có kinh nghiệm làm các thủ tục trình diện. Mấy anh của Bộ Công an tăng cường có ý kiến gì hay về việc này không?”. Ông Cảnh là người đã từng tham gia lập hồ sơ việc đăng ký trình diện khi tiếp quản Hải Phòng nên ông phát biểu đề xuất một số công việc phải khẩn trương triển khai gấp. Được ông Hồ Nghinh, Ủy viên Ban Thường vụ Khu ủy 5, Chủ tịch UBQQ nhất trí, một số việc được giao cho các ngành như lời tuyên truyền, kêu gọi binh lính nộp vũ khí, trình diện được giao cho Ban Tuyên huấn tỉnh, mẫu mã, nội dung khai báo, giấy chứng nhận trình diện… do ông Cảnh soạn thảo rồi cho in ấn ngay. Cấp tỉnh chịu trách nhiệm đăng ký trình diện số sĩ quan từ đại úy trở lên, các đối tượng cầm đầu đảng phái phản động, số còn lại giao cho UBQQ cấp quận và cho xe đi các ngả đường kêu gọi đăng ký trình diện...
THÁI MỸ
(Theo lời kể của Đại tá Vũ Đình Cảnh, nguyên Phó chỉ huy trưởng An ninh Hải Phòng chi viện cho An ninh Khu 5)
