Phương hay thuốc quý: Nhị tiên thang

Trong mấy chục năm gần đây, y học Trung Quốc tổng kết được nhiều phương thuốc mới điều trị bệnh rất có hiệu quả. Nghiệm phương Nhị tiên thang của Bệnh viện Thự Quang ở Thượng Hải  in trong sách Trung dược lâm sàng phương tể thủ sách (NXB Vệ sinh Nhân dân, Bắc Kinh, 1972) mà chúng tôi giới thiệu dưới đây là một ví dụ.

Ba kích - cây thuốc bổ thận tráng dương, một vị thuốc trong Nhị tiên thang đang được trồng thử nghiệm ở một số vùng nông thôn mới huyện Hòa Vang.

Gọi Nhị tiên thang vì đây là thang thuốc có hai vị chính là Tiên mao và Tiên linh kỳ.

Nhị tiên trị huyết áp cao
Mãn kinh bốc hỏa uống vào dịu đi.
Tiên mao, Ba kích, Tiên linh tỳ,
Hoàng bá, Tri mẫu, Đương quy phối dùng.

- Thành phần: Tiên mao (hay Sâm cau) 12 - 20g, Tiên linh tỳ (Dâm dương hoắc) 12 - 20g, Đương quy 12g, Ba kích 12g, Hoàng bá 6 - 12g, Tri mẫu 6 - 12g. (Lưu ý: Tiên mao có độc nhẹ, nên ngâm nước vo gạo rồi phơi khô mới dùng).

- Cách dùng: Sắc uống, ngày 1 thang, chia uống 2 lần.

- Công dụng: Ôn thận dương, bổ thận tinh, tả thận hỏa, điều lý xung nhâm.

- Thích ứng các chứng: Hội chứng tiền mãn kinh, bế kinh, bệnh cao huyết áp cùng các bệnh chứng mạn tính có biểu hiện thận âm thận dương bất túc, hư hỏa bốc lên ...

- Giải thích bài thuốc: Bài thuốc này có phối ngũ đặc biệt là đồng thời sử dụng thuốc tráng dương và thuốc tư âm tả hỏa, để đáp ứng các chứng hậu phức tạp âm dương đều hư ở bên dưới nhưng có biểu hiện hư hỏa (bao gồm can hỏa và thận hỏa) bốc lên trên. Trong phương dùng Tiên mao, Tiên linh tỳ, Ba kích thiên để ôn thận dương, bổ thận tinh; dùng Hoàng bá, Tri mẫu tả hỏa mà tư dưỡng thận âm; lại dùng Đương quy ôn nhuận dưỡng huyết để điều lý xung nhâm.

Nghiệm phương này ban đầu được dùng để trị chứng cao huyết áp giai đoạn mãn kinh và hội chứng tiền mãn kinh nói chung, cho tác dụng cải thiện triệu chứng rất rõ ràng, nhất là khả năng giáng hạ huyết áp. Sau này phương thuốc được đem áp dụng rộng rãi cho nhiều chứng bệnh mãn tính khác như viêm thận, viêm bể thận, viêm đường niệu, bế kinh, và các chứng tâm thần phân liệt giai đoạn mãn kinh mà bệnh tình có xuất hiện triệu chứng thận hư hỏa vượng đều lấy phương thuốc này làm cơ sở để tiến hành gia giảm trị liệu.

Xin nói thêm, thời kỳ tiền mãn kinh thường bắt đầu từ tuổi 41 - 45, thời gian ngắn có thể từ 5 - 7 tháng, dài có thể 1 - 2 năm hoặc lâu hơn, có người kéo dài hơn 10 năm. Đối với phụ nữ ở thời kỳ tiền mãn kinh, cuộc sống gia đình và hoạt động xã hội phát sinh những thay đổi; thêm vào đó là sự suy giảm công năng buồng trứng, mất cân bằng hoóc-môn trong cơ thể, sự nhiễu loạn của các chứng bệnh... dẫn đến sự thay đổi diện mạo tinh thần và các phản ứng tâm lý. Những thay đổi thường thấy là: đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, ù tai, chân tay tê dại, mệt mỏi, sức tập trung kém, hiệu suất làm việc giảm... trong có có triệu chứng nổi bật nhất là “bốc hỏa”.

ĐẶNG ÁNH TUYẾT