Giấc mơ nào có phải là vọng tưởng gì đâu, mà là nơi ký ức tưới tắm xanh tươi giữ gìn những cái đẹp đã thành huyền thoại. Một dạng tầng vỉa văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn con người...
 |
| Dòng sông xanh biếc hiền lành, mềm mại như một dải lụa. Ảnh: ĐẶNG NỞ |
Cơn mưa mỏng mảnh nhỏ hạt hắt vào ô cửa sổ của mui thuyền vừa đủ kéo tôi ra khỏi giấc mơ muộn mằn lúc trời còn chưa sáng tỏ. Thức dậy ngồi trông qua ô cửa, lơ đãng ngắm dòng Thu Bồn. Bên kia dòng sông, ngọn núi Dương Bồ bỗng hư thực trong làn mưa mỏng và mây trôi lõa xõa. Trông cứ như vị thiền sư khổng lồ đang ngồi thiền định che chắn một góc trời. Nước sông Thu Bồn ở vùng thượng nguồn này, về đêm thường dâng lên do các thủy điện vùng đầu nguồn xả lũ.
Vào buổi sáng sớm, mực nước còn ngập cái cồn cát ven sông, chỗ chiều tối qua mấy bạn trẻ văn nghệ đi làm công tác xã hội cùng tôi ngồi đốt lửa trại quây quần bên nhau ca hát. Trước thiên nhiên Hòn Kẽm Đá Dừng non xanh và mây nước chập chùng, lòng người tưởng ai cũng dễ dâng trào bao cung bậc cảm xúc. Có vẻ như tất cả cùng hòa điệu với cái khí vị núi sông hoang sơ cổ điển ấy, cùng bắt gặp những phút giây thảnh thơi thăng hoa mà quên đôi bàn chân nhọc nhằn lấm lem cát bụi ngày ngày trên mặt đất gập ghềnh.
Đã bao lần ngồi trên những chiếc thuyền máy ngược xuôi dòng Thu Bồn, khi thì chở những chuyến hàng cứu trợ, lúc thì bao cuộc hẹn hò với anh em bạn bè xa xứ lâu ngày về thăm quê, ấy vậy mà một đêm neo thuyền trên vùng Hòn Kẽm Đá Dừng, rồi nghỉ lại giữa lòng vạn đò Trà Linh - Hiêp Hòa, thì quả đây là lần đầu tiên tôi được nếm trải.
Dọc theo các dòng sông trên những vùng đất Quảng, xưa nay từng có bao nhiêu là vạn đò suốt từ miền biển cho đến tận vùng thượng nguồn. Vạn Hội Khách, vạn Trước Hà, vạn Đại Sơn, vạn Phường Đông… dọc trên đôi bờ sông Vu Gia. Vạn Thu Bồn, vạn Cửa Đại, vạn Bình Yên, vạn Tý - Sé, vạn Trà Linh… dọc theo hữu ngạn tả ngạn sông Thu Bồn.
Cũng như nhiều vùng quê sông nước khác ở khắp mọi miền, những cuộc đời lênh đênh đời sống trên sông nước đã dần hồi được chuyển lên bờ, ăn ở ổn định trong các khu tái định cư. Nghe đâu nguồn quỹ biến đổi khí hậu đã và đang tiến hành tài trợ cho các địa phương dọc theo tuyến sông Thu Bồn, xây dựng tiếp tục các khu tái định cư cho người dân ở các vạn đò còn lại. Yêu cầu đời sống xã hội mỗi ngày một đi lên là một thực tiễn không thể chối cãi. Cho dù quá trình đó diễn ra nhanh hay chậm, nội tại từng cá thể buộc phải thay đổi phương thức sống, hay là sự tác động của xã hội và môi trường trở thành mệnh lệnh cuộc sống, không thể nào khác được.
Vậy là cái vạn đò Trà Linh mà chúng tôi neo thuyền trú lại qua đêm này có thể là một trong những xóm vạn đò cuối cùng rồi sẽ được chuyển đổi đến nơi ở mới. Không hiểu sao tôi cứ hình dung con sông Thu Bồn dằng dặc suốt từ miền thượng nguồn, tính từ chỗ tôi ngồi đây, xuôi về cho đến tận biển Cửa Đại - Hội An, rồi sẽ vắng bóng tất cả những vạn đò ở đôi bờ. Chuyện tất yếu thôi, vậy mà không dưng chợt một thoáng sắt se và nuối tiếc!
Thì môi trường sông nước trong veo và quang rạng đẹp hơn ra mỗi ngày chứ có gì mà phải se sắt hoài cổ. Xã hội ngày mỗi văn minh hơn, những phận đời trôi dạt lênh đênh theo con cá con tôm, mỏng mảnh số phận trên những chiếc thuyền con đánh bắt, được xóa đi, được thay vào đó nơi ăn chốn ở đường hoàng mang tính bền vững, được như thế còn gì mà nuối tiếc.
Vâng, tôi cũng chẳng rõ lòng như thế nào nữa, nhưng cái giấc mơ muộn mằn về sáng trong đêm ngủ giữa lòng vạn đò Trà Linh, thì quả thực là một giấc mơ đẹp.
Người con gái ngồi phía đuôi chiếc thuyền con, đầu cúi xuống mặt sông xõa tung mái tóc dài gội trên bến đò Bình Yên mà tôi bắt gặp chiều qua trên đường đi, đã trôi chảy vào trong giấc mơ của tôi như là tặng vật của… cổ tích. Mà cổ tích thật, đến nỗi cô bạn trẻ - phóng viên của một tờ báo, đi cùng tôi trong chuyến đi cứu trợ, cũng trên vùng thượng nguồn sông Thu Bồn này, khi bắt gặp hình ảnh ấy đã vụt reo lên như gặp người của thời nào xa xưa lắm.
“Anh ơi, xem người ta gội tóc trên sông kìa”!
Vậy đấy, người ta không thể tắm hai lần trên một dòng nước, nhưng giấc mơ thì có thể tắm lại nhiều lần. Cái đẹp, cho dẫu nương dâu hóa thành biển, vẫn bằng cách nào đó, sẽ lưu lại trong ký ức con người. Và đấy, cũng là một thứ phù sa tưới tắm cho cây đời mãi mãi lên xanh!
Một ngày, giống như người cổ ngoạn cùng non xanh nước biếc Hòn Kẽm Đá Dừng, và cả một đêm giữa lòng vạn đò Trà Linh, tôi biết sẽ khó lặp lại một lần như thế nữa, trừ những khi giấc mơ sẽ dẫn dắt tôi về. Giấc mơ, có thể là em, khuya khoắt rồi còn ngồi trên nóc mui thuyền cùng tôi vu vơ ngắm… núi, và miên man không biết bao câu chuyện trên trời dưới đất.
Giấc mơ, có thể là ánh lửa bập bùng câu thơ tiếng hát, hồn nhiên như hoa cỏ ven sông trổ hết lòng. Giấc mơ, nào phải là một vọng tưởng gì đâu, mà là nơi ký ức tưới tắm xanh tươi giữ gìn những cái đẹp đã thành huyền thoại. Một dạng tầng vỉa văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn con người.
Hình như ở những làng quê nghèo bán sơn địa gieo neo cách trở như Trà Linh, hoặc lên cao chót vót hơn nữa, cao vời như cái làng Bình Kiều kia, để đối trọng lại cái nghèo khó gian khổ thiếu thốn, con người lại giàu có những giấc mơ và khát vọng nhiều hơn. Người chèo đò trên bến sông, cũng là dân xóm vạn đò Trà Linh, giữa một hoàng hôn say sưa ngồi nói với tôi về những giấc mơ sắp trở thành hiện thực.
Năm người con của ông, đứa theo học đại học, đứa học nghề dưới thành phố xa xôi, rồi sẽ trở về cái làng Trà Linh này góp sức mà xây dựng. Chứ thay đổi đời sống lênh đênh vạn đò rồi, đã lên bờ rồi mà lại thất nghiệp, thì trước sau gì cũng quay lại với sông nước, lại lam lũ những cuộc đời mò tôm bắt cá. Mà tôm cá trên sông Thu Bồn giờ cũng chẳng còn mấy do môi trường đầu nguồn bị tàn phá nặng nề.
Còn như cô gái bán cà phê rong trên bến đò Trà Linh tâm sự, thì vì gặp đoàn chúng tôi ham vui nên cô bỏ cả quán xá, quảy gánh xuống bến sông ngồi bán, chứ lời lãi gì năm ba ly cà phê với đoàn khách chỉ có mấy con người. Tất cả những tâm tình mộc mạc - gần gũi - chân chất như thế, nhẹ nhàng như kiểu “Người qua tôi cũng đi qua”(*). Ấy vậy mà lúc rời bến cứ làm bịn rịn xao xuyến lòng người đến vậy.
Đã đến lúc thuyền tôi nhổ sào về xuôi. Không biết rồi tiếp theo sau cái mái tóc dài gội trên sông nước kia trôi vào giấc mơ của tôi, sẽ còn bao nhiêu hình ảnh khác nữa. Những ánh lửa bập bùng trong đêm trên bến vắng, những gương mặt hồn hậu tôi mới làm quen, ly cà phê thơm hương đất trời hơn mọi thứ khác…, tất cả lại có thể sẽ ùa vào giấc mơ lên tiếng gọi bời bời thương nhớ: Hỏi quê rằng biển xanh dâu, hỏi tên rằng mộng ban đầu đã xa (*)!
Bút ký: NGUYỄN NHÃ TIÊN
