Cách đây tròn 5 năm (12-7-2016 - 12-7-2021), Tòa Trọng tài thường trực (PCA) ở La Haye (Hà Lan) ra phán quyết quan trọng bác bỏ yêu sách phi lý của Trung Quốc về “các quyền lịch sử” đối với các vùng biển nằm trong cái gọi là “đường 9 đoạn” mà nước này đưa ra, vốn bao phủ 80% diện tích Biển Đông.
Ngay thời điểm đó, cộng đồng quốc tế đã hoan nghênh phán quyết của PCA. Đến nay, tầm quan trọng của phán quyết và của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 tiếp tục được cộng đồng quốc tế khẳng định.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, trong thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 11-7, nhắc lại quan điểm của Washington coi tất cả các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông bên ngoài vùng biển được quốc tế công nhận là bất hợp pháp. Ông Blinken lưu ý rằng, UNCLOS đã đề ra khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên biển và đại dương, đồng thời khẳng định trật tự hàng hải dựa trên luật lệ mang lại lợi ích cho tất cả các nước trên thế giới.
Trong tuyên bố ngày 12-7, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi nhấn mạnh “phán quyết của PCA là phán quyết cuối cùng và có tính ràng buộc về mặt pháp lý đối với các bên liên quan tới tranh chấp dựa trên các điều khoản của UNCLOS 1982”. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Canada tái khẳng định “phán quyết của PCA là dấu mốc ý nghĩa và cơ sở hữu ích để giải quyết hòa bình tranh chấp tại Biển Đông”. Canada tuyên bố ủng hộ các quyền thương mại, hàng hải và hàng không cũng như các quyền chủ quyền và tài phán của các nước ven Biển Đông, được thực hiện theo luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.
TS. Alexander Korolev và TS. Irina Strelnikova thuộc Trường Kinh tế cao cấp (Nga) khẳng định phán quyết của PCA đã trở thành cột mốc quan trọng trong lịch sử tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và luật pháp quốc tế có vai trò tối thượng trong giải quyết các tranh chấp này. Các tác giả nhấn mạnh: UNCLOS 1982 có tính ràng buộc pháp lý cao nhất đối với tất cả các bên ký kết, cũng như vai trò của phán quyết mà PCA đã đưa ra 5 năm trước.
Trong khi đó, chuyên gia Sergei Tolstov, Giám đốc Viện Phân tích chính trị và nghiên cứu quốc tế có trụ sở tại Kiev (Ukraine), đánh giá cao ý nghĩa phán quyết của PCA và luật pháp quốc tế trong giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, đồng thời nêu bật nghĩa vụ của các bên trong việc tuân thủ UNCLOS và phán quyết của PCA. Chuyên gia này cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, bước đi tích cực là các bên có thể thảo luận để tiến tới ký Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), theo đó coi trọng bảo đảm tự do hàng hải.
Trang mạng Theinsnews.com (Malaysia) ngày 11-7 nhấn mạnh sự ra đời của UNCLOS 1982 chính là quá trình xây dựng trật tự quốc tế trên cơ sở luật pháp, trong đó công ước là văn bản pháp lý quan trọng để xác định các vấn đề liên quan chủ quyền, lãnh hải và quyền, nghĩa vụ của một quốc gia hàng hải. Đây là cơ sở pháp lý để các quốc gia ven biển hoạch định chính sách biển và xây dựng các văn bản pháp luật tương ứng.
Có thể nói, phán quyết của PCA là cơ sở pháp lý để khẳng định rằng yêu sách “đường 9 đoạn” của Trung Quốc là hoàn toàn vô căn cứ, trái với UNCLOS năm 1982. Phán quyết này là dấu mốc quan trọng trong các nỗ lực giải quyết tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, đồng thời khẳng định vai trò tối thượng của luật pháp quốc tế trong giải quyết tranh chấp tại Biển Đông. Để bảo đảm nguyên tắc thượng tôn pháp luật trên Biển Đông, các bên liên quan cần thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), sớm hoàn tất COC có nội dung thực chất và có hiệu lực, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982, để Biển Đông thật sự là vùng biển hòa bình, tự do cho hàng hải và hàng không.
TUYẾT MINH tổng hợp
