* Tại sao trên sách báo có một số từ được dùng không thống nhất như mãi dâm/mại dâm, vô hình chung/vô hình trung…? Những từ dùng sai đã được hình thành như thế nào? (Trần Văn Trường, Hải Châu, Đà Nẵng).
 | |
|
Kết quả trên Từ điển trực tuyến cho thấy từ mạn tính (đúng) đã trở nên ít dùng so với từ mãn tính (sai). (Ảnh chụp từ màn hình) |
Thí dụ người ta nói và viết cấu kết thay cho câu kết, mãi dâm thay cho mại dâm, mãn tính thay cho mạn tính, yếu điểm thay cho điểm yếu hay nhược điểm (tuy yếu điểm lại là điểm quan trọng), vãn cảnh chùa Hương thay cho vãng cảnh chùa Hương, vô hình chung thay cho vô hình trung, huyên thuyên thay cho huyên thiên, vân vân...”.
Báo chí lâu nay được xem là kênh chuẩn về từ ngữ nhưng vẫn có không ít từ bị nhà báo dùng sai. Trong lúc một số báo ghi đúng là đang cai thì một số báo khác, rất tiếc, lại ghi thành đăng cai. Dantri.com.vn (thứ bảy, 03/10/2009 - 6:55 AM): “Mỹ “thua đậm”, Brazil giành quyền đăng cai Olympic 2016”. VnExpress.net (thứ ba, 15/9/2009, 09:09 GMT+7): “Việt Nam đăng cai diễn đàn kinh tế Đông Á 2010”.
Từ tham quan đã bị không ít người nói sai và viết sai thành thăm quan. Đại từ điển Tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên, NXB Văn hóa-Thông tin, 1999) chỉ có các mục từ thăm hỏi, thăm viếng, mà không hề có thăm quan. VietNamNet (thứ sáu, 11/09/2009 07:51 GMT+7): “Thăm quan bảo tàng bị thu thêm phí chụp ảnh”. Dantri.com.vn (chủ nhật, 9-3-2008 - 12:06 AM): “Thăm quan nhà máy Bentley”.
Theo một số nhà nghiên cứu, việc một số từ bị sai lệch như thế là do cách sử dụng khẩu ngữ trong xã hội, nói quen miệng trong cuộc sống hằng ngày rồi viết sai lúc nào không hay.
Đang cai (với đang = đương = cai quản, trông coi, cầm đầu) đã có ai đó nói/viết sai thành đăng cai (với đăng = ghi vào sổ sách) vì nghĩ rằng đó là từ có liên quan đến việc đăng ký, ghi chép sổ sách; mọi người thấy cũng có lý nên dùng theo mà tuyệt nhiên không đi tìm từ nguyên của nó.
Bị gọi trại từ tên ban đầu “Bến Vượt”, “Bến Dược” đã nghiễm nhiên trở thành tên một ngôi đền ở Củ Chi, TP.HCM. (Ảnh: wikipedia)
Tham quan là một từ Hán - Việt, nếu là động từ thì có nghĩa: “Đi đến nơi nào đó để xem xét, mở mang hiểu biết”; nếu là danh từ thì có nghĩa là quan lại tham nhũng (trong tham quan ô lại). Có giả định cho rằng tham quan đã bị (một số người) dùng sai một cách cố ý thành thăm quan là để tránh cái nghĩa không được “đẹp” đó (!).
Hiện nay, cả đang cai và đăng cai đều đã “đàng hoàng” đi vào từ điển với nhất bên trọng, nhất bên khinh. Tra Từ điển trực tuyến www.tratu.vn, thấy giảng đăng cai là: “Đứng ra tổ chức (một ngày hội, một hội nghị lớn, v.v...)”; còn đang cai thì chỉ ghi vẻn vẹn: “(Từ cũ, ít dùng), xem đăng cai”. Vậy là rõ, cái sai đã lấn át cái đúng.
Có không ít từ bị viết sai bởi khẩu ngữ. “Bến Vượt” là địa điểm vượt qua sông Sài Gòn để đi qua các tỉnh Đông Nam Bộ khác, nhưng xuất phát từ cách phát âm Nam Bộ, từ này đã bị nói trại đi thành “Bến Dược” làm mọi người lầm tưởng đây là nơi bộ đội nhận thuốc men, dụng cụ y khoa trong thời kháng chiến. Rừng Sác là rừng gồm một nhóm loại cây chỉ mọc được ở những bờ biển đất mới bồi còn quá thấp, nước mặn, bị ngập nước quanh năm. Thế nhưng, có không ít tài liệu viết thành “Rừng Sát”, như trong bài “Các hệ sinh thái rừng Vườn Quốc gia Côn Đảo” đăng trên www.condaopark.com.vn.
Đ.N.C.T
