* Bài viết “Sắc phong làng Khuê Đông” đăng trên Đà Nẵng Cuối tuần số ra ngày 7-9-2014 giới thiệu đôi nét về Tiến sĩ Nguyễn Phục, thầy dạy học Hoàng tử Tư Thành (về sau là vua Lê Thánh Tông). Rất mong quý báo nói rõ hơn về nhân vật này. (Trần Hùng, Hải Châu, Đà Nẵng)
- Phi Vận Tướng quân Nguyễn Phục đã được các làng xã vùng ven biển, đầm phá trong cả nước thờ cúng. Theo tác giả bài viết “Thần tích vị tướng tải lương nơi cửa biển Tư Hiền, Thừa Thiên-Huế” đăng trên tạp chí Sông Hương số 295 (tháng 9-2013) thì chỉ tính riêng từ Đà Nẵng trở ra đã thống kê được 72 đền thờ ông. “Riêng đối với miền Trung (từ vùng Quảng Trị) trở vào Nam, không những các làng ven biển mà cả các vùng đồng bằng, bán sơn địa... đều thờ cúng ông. Vì tất cả đều xem ông là vị phúc thần đã từng phù hộ cho người đi biển và những lưu dân theo đường biển vào Nam lập nghiệp” - bài viết này ghi nhận.
Thần tích vị thần này được Dương Văn An chép lại trong sách Ô Châu cận lục (năm 1553) như sau:
“Thân họ Nguyễn tên Phục người xã Tùng Giang, huyện Gia Phúc, đời vua Lê Nhân Tông niên hiệu Thái Hòa, khoa Quý Dậu (1453), ông đậu đệ tam giáp tiến sĩ, làm quan Chuyển vận sứ, Hành khiển sứ đạo Thanh Hoa. Thuở vua Thánh Tông chưa làm vua thì ông dạy cho vua học, nên khi vua tức vị, ông được cất nhắc lên chức Hàn lâm Tham chưởng viện sự, 3 lần đi sứ triều Minh, về làm Đại lý tự khanh, lại kiêm chức Tri Binh chính viện tham nghị rồi làm Thân quân ty Cẩm y vệ Chỉ huy sứ ty Thiêm sự.
Khi vua đi đánh Chiêm Thành, ông phụng mệnh làm Phi vận tướng quân Chuyển thâu đội Tán lý, khi đến cửa biển Tư Dung (nay là Tư Hiền) bị sóng to gió lớn trở ngại không đi được, chúng quân đều sợ tội xin đi, ông nói: Thà để một mình ta cam chịu 3 thước gươm, chớ ta không nỡ đem kho gạo lúa hữu hạn và nhân mạng vô tội vất bỏ một cách khinh dễ vào trong chỗ gió cuồng sóng lớn để chôn đầy bụng cá. Vì vậy mà phải đậu thuyền hoãn đợi nên việc chuyển lương bị trễ nải.
Vua nổi giận tống giam ông vào ngục, lại có bọn cung nhân, cận thần gièm pha, nên vua mới sai xử tử ông. Sau đó vua hối hận, xuống chiếu tha tội thì ông không còn nữa. Ông tuy mất nhưng rất hiển linh, nhân dân các nơi trong xứ đều lập đền miếu thờ ông. Niên hiệu Cảnh Thống (1498-1504) đời Lê Hiến Tông truy tặng “Văn Trung Chính Nghị”, triều Mạc phong thêm bốn chữ “Minh Đạo Hiển Ứng” (các vua triều Nguyễn về sau đều sắc phong gia tặng mỹ hiệu).
Nguyễn Phục có con trai tên Nguyễn Đạm làm Thừa Tuyên sứ Thuận Hóa ra công tìm kiếm thu nhặt hài cốt của ông đưa về cải táng. Trên đường về có đàn voi rừng khoảng trăm con lũ lượt kéo đến như đi hộ tống. Mọi người nhìn nhau thất sắc. Nhưng voi không hề có ý hại ai.
Lại có người đồng hương là bạn cũ sau này được làm nha lại trong huyện, tiện đường ghé thăm miếu thờ ông, mang bầu rượu nhỏ, khấn rằng: “Bạn cố tri nay có chút lễ mọn, xin ngài nhận cho tấm lòng thành”. Lập tức ở phía sông có một con cá vượt nhảy lên, liền bắt lấy làm cỗ tế. Tri huyện sở tại đích thân làm văn bia ghi lại chuyện này...”.
Sự kiện vua Trần cho người vào đất Chiêm Thành cứu công chúa Huyền Trân sau khi Chế Mân chết đã tạo nên sự bất mãn của vương triều Chiêm Thành đối với Đại Việt. Từ đó, quân Chiêm 11 lần tiến đánh Đại Việt, trong đó 4 lần đánh chiếm Thăng Long… Biên giới Đại Việt liên tục bị quân Chiêm quấy nhiễu, buộc các vị vua thời Lê của Đại Việt phải mang quân tiến đánh Chiêm Thành. Trong cuộc Nam chinh giữ yên bờ cõi này, việc vận chuyển quân lương là cực kỳ quan trọng. Vì thế, việc minh quân Lê Thánh Tông ra lệnh xử tử Phi Vận Tướng quân Nguyễn Phục là điều bức xúc nhất thời. Tuy nhiên, vị tướng quân này đã được triều đình đương thời và hậu thế kính ngưỡng.
ĐNCT
