Giun chui ống mật là một bệnh cấp cứu ngoại khoa, thuộc phạm vi chứng hồi quyết hay vưu quyết của Đông y.
 |
| Thành phần bài thuốc Ô mai hoàn. |
Triệu chứng thường gặp là người bệnh đau dữ dội ở vùng thượng vị hay vùng hạ sườn phải, đau lăn lộn không nằm yên được, hay có động tác chổng mông lên trời. Lúc đầu nước da thường trắng bệch, toàn thân lạnh, toát mồ hôi, tay chân lạnh, buồn nôn, nếu bị bội nhiễm có thể sốt cao, miệng đắng, vàng da, lưỡi đỏ, mạch huyền sác.
Điều trị chứng này, Đông y dùng phép an hồi chỉ thống làm chính, lấy các vị thuốc có vị chua cay và đắng theo lý luận “chua cay làm giun yên tĩnh, đắng làm giun đi xuống”.
Bài thuốc điển hình là Ô mai hoàn của Trương Trọng Cảnh (trong tác phẩm Thương hàn tạp bệnh luận).
Thành phần bài thuốc gồm: Can khương 400g, Đương quy 160g, Hoàng bá 240g, Hoàng liên 640g, Nhân sâm 240g, Ô mai 200 quả, Phụ tử 240g, Quế chi 240g, Tế tân 240g, Thục tiêu 160g.Tất cả (trừ Ô mai) tán bột. Dùng giấm ngâm Ô mai 1 đêm, bỏ hột, chưng chín, tán nhuyễn, trộn thuốc bột làm hoàn. Ngày uống 8-12g.
Chứng giun chui ống mật sở dĩ phát ra được, theo cổ nhân là do nội tạng bị hư hàn cho nên giun quấy không yên. Phía trên thì giun xâm nhập vào hoành cách mô gây ra đau, gây ra nôn, gây phiền và gây lạnh, lại thêm lúc nóng lúc lạnh. Vì vậy, bài thuốc này còn dùng Tế tân, Quế chi, Can khương, Phụ tử là những vị thuốc ôn (ấm) để hỗ trợ cho Xuyên tiêu trị tạng hàn; Hoàng bá giúp Hoàng liên thanh thấp nhiệt; Nhân sâm và Đương quy bổ hư. Hàn ôn (lạnh, ấm) cùng dùng, tiêu bản (ngọn, gốc) cùng chữa, không những làm yên được giun mà còn yên được đường tiêu hóa, dùng chữa chứng giun chui ống mật rất công hiệu.
Theo kinh nghiệm của Lương y Nguyễn Đức Dũng, nguyên Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Y dược dân tộc huyện Hòa Vang, cho tôi biết trong giai đoạn thuốc bắc khan hiếm những năm 1977-1982, trong thực tế hành nghề, cũng noi theo phép lập luận nói trên, Lương y Dũng đã dùng bài thuốc Nam đơn giản sau đây điều trị thay thế, vừa không tốn tiền, lại rất hiệu quả.
Bài thuốc gồm: Lá ngải cứu tươi 1 nắm giã vắt nước cốt, chanh tươi 1 quả vắt lấy nước. Hòa chung 2 vị uống 1 lần, sau 3-4 giờ nếu chưa đỡ uống thêm 1 lần nữa.
Lương y Nguyễn Đức Dũng cho biết thường chỉ cần uống một lần là cắt được cơn đau, chứng tỏ giun đã hạ xuống. Tất nhiên sau đợt đau như vậy phải dùng thuốc xổ giun để tránh tái phát. Lưu ý: Nếu gặp trái mùa không tìm được quả chanh thì thay thế bằng 1 muỗng giấm ăn cũng cho kết quả tương tự.
PHAN CÔNG TUẤN
