Trở lại Hải Vân Quan

Sau hơn một năm, kể từ ngày Hải Vân Quan được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, đến nay, qua sự phối hợp trong phương án bảo tồn và phát triển của ngành văn hóa hai địa phương Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, di tích này đã có những bước chuyển động nào để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước tham quan, thưởng ngoạn ngày một hiệu quả?

Hải Vân Quan, điểm dừng chân ưa thích của du khách đến Huế- Đà Nẵng hiện vẫn chưa có sự chuyển mình. Ảnh: T.T.S

Vào dịp Ngày Hội sách Việt Nam lần thứ 4 diễn ra tại Đà Nẵng, Công ty CP Văn hóa Phương Nam nhờ tôi hướng dẫn đoàn báo chí, văn nghệ TP. Hồ Chí Minh tham quan thực tế trong những ngày họ lưu trú tại đây.

Bên cạnh một vài điểm di sản văn hóa tại Quảng Nam, Hải Vân Quan là điểm đến ưu tiên được đoàn lựa chọn, bởi khoảng cách thuận lợi và nhất là vừa được xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Điều đầu tiên đáng ghi nhận, là hiện nay lưu lượng ô-tô, xe máy đến đỉnh Hải Vân tấp nập, nhưng khâu tổ chức đậu xe khá trật tự, không gây ùn tắc. Các loại xe lớn được các hàng quán mời chào nơi đậu để kết hợp thu hút mua sắm.

Các loại xe gắn máy cũng được bố trí ở  một vị trí phù hợp nhất định. Tình trạng kèo chéo như báo chí phản ảnh trước kia cũng không còn.

Tuy nhiên, những lối đi dẫn lên Hải Vân Quan, cây cỏ gạch đá vẫn lởm chởm, chưa thấy có dấu hiệu chăm sóc, phát quang. Rải rác dọc các đường mòn hoặc các bậc tam cấp bằng đá dẫn lên di tích, nhiều loại rác thải như túi ni-lông, hộp sữa, ống hút vất bỏ bừa bãi…, mặc dù các thùng rác di động được đặt hai bên.

Nhìn những bạn trẻ từng nhóm tranh nhau trèo lên đỉnh các lô cốt còn lưu lại thời Pháp chiếm đóng (di tích Đồn Nhất) để chụp ảnh, tôi chợt nhớ đến thông tin từ Sở VH&TT Thừa Thiên Huế vừa công bố, là trước mắt, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế sẽ chi khoảng 500 triệu đồng để thực hiện trùng tu một số hạng mục khẩn cấp nhằm bảo vệ di tích Hải Vân Quan.

Bên cạnh đó, sẽ khẩn trương xin ý kiến các chuyên gia, nhà nghiên cứu để di dời, loại bỏ các bộ phận hạng mục công trình không liên quan đến các yếu tố gốc của Hải Vân Quan như: chòi gác trên cổng di tích, các lô cốt cũ, một số nền móng công trình xây dựng dân sinh còn để lại.

Điều này thật đáng suy nghĩ, bởi theo ý kiến nhận định của nhiều người, khách du lịch Tây thường đến đây vì những vết tích xưa, hoang phế, loang lổ của các thời kỳ lịch sử chồng lên nhau, liệu việc tháo dỡ và làm biến dạng hiện trạng di tích nếu thiếu cân nhắc, thì sức hấp dẫn đó còn không?

Trở lại khu vực hàng quán kinh doanh đồ lưu niệm và giải khát, đến nay, khung cảnh nơi đây vẫn chưa thấy đổi thay nào đáng kể. Nghĩa là cũng khoảng chừng mười mấy cửa hàng xập xệ, mang tính tạm bợ.

Chúng tôi chọn điểm ngồi cà-phê tại khuôn viên của ông Lại Thanh Hà (người làm thơ rất nổi danh với  cái tên “Lại Phiền Hà”, đã bám trụ trên đỉnh đèo Hải Vân suốt mấy chục năm qua tình nguyện hướng dẫn miễn phí cho khách phương xa muốn tìm hiểu về lịch sử của thắng cảnh), bạn Tiểu Quyên, một phóng viên trẻ của Báo Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh nói rằng:

“Em cứ tưởng lên Hải Vân Quan là được ngồi ngắm nhìn khung cảnh từ một ô cửa quán cà-phê rất là thơ mộng, đâu biết như thế này!. Ông Hà cười: “Được như chỗ tôi đây là tốt rồi đó. Các nơi khác còn tệ hơn!”.

 Cũng theo ông Hà, hiện có 18 hộ dân kinh doanh hàng lưu niệm trên đỉnh đèo (trong đó có 4 hộ lên từ phía Lăng Cô). Toàn khu vực thắng cảnh không có nhà vệ sinh, phía địa phận Thừa Thiên Huế có 1 nhà vệ sinh nhưng đã xuống cấp. Khách du lịch thường sử dụng nhà vệ sinh tại các quán.

Bản thân ông Hà đã tự nguyện xây dựng nhà vệ sinh công cộng tại cửa hàng của gia đình mình để phục vụ du khách. Nay nghe thông tin Hải Vân Quan được xếp hạng di tích quốc gia, bà con rất vui và muốn đầu tư hàng quán khang trang hơn nữa để đón khách, nhưng cả năm qua, thỉnh thoảng thấy vài đoàn từ Huế - Đà Nẵng đến tham khảo bàn bạc gì đó rồi lại thôi.

Theo ước tính, hiện Hải Vân Quan thu hút khoảng 20-30 vạn du khách đến tham quan hằng năm, trong đó du khách nước ngoài chiếm 30-35%. Đặc biệt, kể từ năm 2005 đến nay, sau khi hầm đèo Hải Vân được đưa vào hoạt động, giao thông ở đoạn đường này trở nên thuận lợi hơn, và gần như trở thành điểm dừng chân nghỉ ngơi và vãn cảnh chính thức của các đoàn khách du lịch.

Không phải đợi đến bây giờ, mà từ nhiều năm trước, vào ngày 28-2-2013, UBND thành phố Đà Nẵng có quyết định công nhận đỉnh đèo Hải Vân là điểm du lịch địa phương, UBND quận Liên Chiểu dự kiến sẽ tiến hành các bước như: lập quy hoạch hoạt động dịch vụ gồm phân chia lô cho các quán theo dạng xã hội hóa, quy định thiết kế xây dựng, quy định khu vực để xe; xây dựng ban-công để du khách đứng thưởng ngoạn và ngắm cảnh về thành phố; xây dựng nhà vệ sinh công cộng, bố trí người quản lý thực hiện thu phí nhà vệ sinh và sử dụng chi phí để bảo đảm vệ sinh môi trường và chi trả cho người phục vụ.

Đồng thời, sẽ thiết kế xây dựng phục hồi các lối đi, xây dựng cổng và hàng rào bảo vệ tại địa phận Đà Nẵng (còn phía bên Huế thì dùng hàng rào di động) nhằm đảm bảo công tác quản lý, bán vé tham quan tạo nguồn thu cho ngân sách quận, giải quyết việc làm cho người dân địa phương; thành lập Ban Quản lý di tích Hải Vân Quan; lắp đặt các bảng điểm du lịch Hải Vân Quan và bảng nội quy tham quan, bảo vệ môi trường… Nhưng không hiểu vì lý do gì kế hoạch đó lại chưa được triển khai!

Sau hơn một năm được xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, đến bao giờ Hải Vân Quan chuyển mình đổi thay đúng như giá trị của chính nó?

TRẦN TRUNG SÁNG