* Xin cho biết nguồn gốc và ý nghĩa của các địa danh Lăng Cô, Nha Trang. (Trần Văn Nghĩa, Thanh Khê, Đà Nẵng)
- Theo Từ điển tiếng Việt, địa danh học là khoa nghiên cứu các địa danh về mặt nguồn gốc, sự phát triển, ý nghĩa nội dung, hình thức tên gọi cách chuyển từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác và những vấn đề liên quan đến hệ thống hóa và sử dụng địa danh. Các địa danh Lăng Cô, Nha Trang cũng đã được nghiên cứu, khảo sát trên tinh thần đó.
 |
| Khu mộ bác sĩ Yersin ở Nha Trang. (Ảnh tư liệu) |
Địa danh Lăng Cô đã được nhiều tài liệu đề cập, như Tài liệu thuyết minh về Lăng Cô ở Huế của Công ty TNHH MTV Đà Nẵng Galaxy (citytourdanang.com). Theo đó, Lăng Cô ban đầu có tên là An Cư, bao gồm cả một cụm thị trấn Lăng Cô như bây giờ, khi người Pháp chọn làm chỗ nghỉ dưỡng đã viết An Cư thành “L’Anco” - đọc chệch thành Lăng Cô. Ngoài cái tên An Cư, Lăng Cô lúc ấy còn có tên khác là Làng Cò. Người ta cũng nói rằng, xưa kia Lăng Cô là một làng chài phủ có nhiều cò trắng bay về tụ hội sinh sống, khi chiều về cò đậu trắng cả những bãi đất trống. Khi người Pháp ghi địa danh lên bản đồ, đã ghi “Làng Cò” trong tiếng Việt thành “Lang Co” không bỏ dấu, về sau đọc trại thành Lăng Cô.
Về địa danh Nha Trang, CLB Thông tin giải trí- Sàn giao dịch Thương mại điện tử NhaTrangClub (nhatrangclub.vn) dẫn tài liệu của nhiều nhà nghiên cứu, cho rằng tên “Nha Trang” được hình thành do cách đọc của người Việt phỏng theo âm một địa danh Chăm vốn có trước là Ya Trang (có nghĩa là “Sông Lau”, tên người Chăm xưa gọi sông Cái chảy qua Nha Trang ngày nay). Ban đầu là tên sông, về sau chỉ rộng ra cả một vùng đất.
Một thuyết khác dẫn tài liệu của người Việt. Trong Toàn tập Thiên Nam tứ chí lộ đồ thư, tập bản đồ Việt Nam do nho sinh họ Đỗ Bá soạn vào khoảng nửa sau thế kỷ XVII theo lệnh của chúa Trịnh, đã thấy có tên “Nha Trang môn” (cửa Nha Trang). Trong một bản đồ khác có niên đại cuối thế kỷ XVIII mang tên Giáp Ngọ niên bình nam đồ của Đoan Quận công Bùi Thế Đạt (1704-1778) cũng thấy ghi tên “Nha Trang hải môn” (cửa biển Nha Trang). Trong thư tịch cổ Việt Nam, đây có lẽ là những tài liệu sớm nhất đề cập đến địa danh này.
Ngoài ra, còn một thuyết nữa, tương tự như “Làng Cò” biến thành Lăng Cô.
Quách Tấn trong cuốn Xứ Trầm hương (NXB Lá Bối, Sài Gòn, 1969) thuật lại rằng, Nha Trang có nguồn gốc từ tên gọi “Nhà Trắng”, do người Pháp viết không dấu mà thành.
Chuyện kể rằng, vào những năm 1890, bác sĩ Alexandre Yersin (người Pháp) khi đi ngang một vùng phong cảnh xinh đẹp nên định cư hẳn ở đây, mở phòng khám chữa bệnh cho người dân, mở viện Pasteur và Trại chăn nuôi Suối Dầu để nghiên cứu vắc-xin. Ông dựng một căn nhà trên đỉnh đồi theo kiến trúc Pháp, sơn toàn một màu trắng toát. Lần nọ, có chiếc tàu lớn của ngoại quốc đi ngang qua, viên chỉ huy hỏi xứ gì. Viên thông ngôn thấy nhà bác sĩ Yersin trắng liền đáp “Nhà Trắng”. Viên chỉ huy ghi vào bản đồ. Vì tiếng nước ngoài không có dấu nên phát âm là “Nha Trang”.
Thuyết địa danh Nha Trang là từ chữ Nhà Trắng nhiều người cho là để nói chơi vui theo kiểu trà dư tửu hậu, các nhà nghiên cứu phần đông ngả về thuyết Nha Trang là từ tiếng Chăm Ya Trang như nói trên.
ĐNCT
