* Báo Đà Nẵng cuối tuần số ngày 22-11-2020 đề cập làng Thu Bồn từ lâu đã có tục Lệ Bà, tức Lễ hội bà Thu Bồn. Lâu nay, tôi cứ tưởng chỉ có một Lễ hội Bà Thu Bồn diễn ra ở Lăng Bà Thu Bồn thuộc xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Mới đây, tôi biết thông tin cách đó không xa, ở xã Quế Trung, huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam cũng có một lễ hội như thế. Xin cho hỏi, hai lễ hội này có gì giống nhau, khác nhau? (Trần Ngọc Quang, quận Hải Châu, Đà Nẵng)
- Lễ hội Bà Thu Bồn xuất phát từ truyền thuyết về xuất thân của Bà Thu Bồn. Có thuyết nói đó là một công chúa xinh đẹp của Vua Mây. Có thuyết cho rằng, đó là một nữ tướng người Chăm uy nghi. Có thuyết cho rằng đó là một nữ tướng khí phách người Việt dưới triều Lê vì thất trận đã gieo mình xuống dòng sông tuẫn tiết…
Người làng Thu Bồn kể cho nhau nghe huyền thoại về cô gái đẹp của một gia đình phú hộ trong làng, lúc chào đời đã khác người khi nở nụ cười với mái tóc dài xõa lưng. Cô càng lớn càng xinh đẹp nhưng quyết không chịu lấy chồng mà chỉ tập trung chữa bệnh cứu người và không lấy tiền công. Đức hạnh lẫy lừng, tài năng nức tiếng, Bà được người đời tôn là Đức Bà Hằng Cứu Thế vào năm 50 tuổi. Bà đã “nhập Bồng lai” vào đúng giờ Ngọ ngày 12-2 âm lịch...
 |
| Lễ rước kiệu nước từ sông và Lăng Bà Thu Bồn tại Lễ hội Bà Thu Bồn ở xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Ảnh: V.T.L |
Nhớ ơn Bà, dân làng lập đền thờ, về sau gọi là Lăng Bà. Đến ngày 12-2 âm lịch hằng năm làm Lễ tế Bà.
Sở dĩ rất nhiều người, nhất là khách phương xa, lâu nay chỉ biết Lễ hội Bà Thu Bồn diễn ra hằng năm ở làng Thu Bồn, nay là thôn Thu Bồn Đông, xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, bởi lẽ năm 2005, lần đầu tiên lễ hội mang màu sắc tín ngưỡng dân gian gắn với đời sống sông nước phía hữu ngạn sông Thu Bồn này được cả nước biết đến khi chính thức “mở màn” cho chương trình lễ hội hoành tráng và đặc sắc của “Quảng Nam - Hành trình Di sản” lần 2.
Từ làng Thu Bồn, ngược dòng sông khoảng 15km là đến làng Phường Rạnh (nay thuộc thôn Trung An, xã Quế Trung, huyện Nông Sơn). Nơi đây cũng có một Lăng Bà Thu Bồn với truyền thuyết không khác mấy so với làng Thu Bồn.
Điểm chung của Lễ hội Bà Thu Bồn ở Thu Bồn và Lễ hội Bà Thu Bồn ở Phường Rạnh là phần hội có các hoạt động đua ghe trên sông Thu, hát Tuồng, hô hát Bài chòi, văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao,…
Phần lễ gồm các lễ như: Lễ rước sắc, Lễ rước nước, Lễ tế Bà, thả hoa đăng...
Riêng phần lễ ở làng Phường Rạnh có khác biệt đôi chút. Theo di nguyện của Bà, nước cúng và chế biến các lễ vật phải được lấy từ giếng Bà và mang về qua nghi thức rước nước, diễn ra ngay sau Lễ rước sắc về dinh. Khi đoàn nghinh nước đi qua vườn Bà, “quân lính” vào vườn hái lá chè từ những cội chè lâu năm về nấu nước dâng cúng Bà, thể hiện lòng thành kính “uống nước nhớ nguồn”. Để ghi nhớ công đức của Bà trong việc chữa bệnh, những loại cây lá hái từ vườn Bà được bố trí một gian riêng ở lễ hội, gọi là “Thuốc Bà” theo những bài thuốc dân gian chữa bệnh thông thường...
Lễ hội Bà Thu Bồn ở Phường Rạnh ít được biết đến còn vì đường sá lên nơi này một thời gian dài rất khó đi. Sau một thời gian nâng cấp, đến ngày 23-3-2017, đường ĐT 610 nối từ Duy Xuyên lên Nông Sơn (đi qua làng làng Phường Rạnh, xã Quê Trung) mới được khánh thành đưa vào sử dụng.
ĐNCT
